Reizend gezelschap
In historische zin worden met het begrip Reizend gezelschap de theatergroepen aangeduid die veelal op jaarmarkten en kermissen theater-achtige voorstellingen gaven, globaal gezien in de periode van de gehele 19e eeuw tot aan de Tweede Wereldoorlog. Daarnaast werden ook groepen zo genoemd die niet verbonden waren aan een bepaald theatergebouw en al of niet op uitnodiging steeds in andere theatergebouwen voorstellingen gaven.
In de tweede helft van de twintigste eeuw, wanneer in Nederland de overheid structureel de podiumkunsten begint te subsidiëren wordt daaraan in de meeste gevallen de voorwaarde verbonden om voorstellingen te spreiden, dat wil zeggen in andere plaatsen in Nederland voorstellingen te geven, dan waar het betreffende gezelschap gevestigd is c.q. het merendeel van haar voorstellingen geeft. Daarmee werden zo goed als alle theater- en dans- en operagezelschappen in feite een reizend gezelschap. Een van de consequenties van dit overheidsbeleid was dat steeds meer grote provinciesteden in Nederland theateraccommodaties gingen bouwen om deze reizende gezelschappen ook adequaat te kunnen ontvangen.
Vanaf de jaren zeventig van de vorige eeuw ontstaat er echter bij diverse, vooral eerst kleinere gezelschappen en om artistieke redenen de behoefte om over een eigen vaste speelplek te kunnen beschikken. Er worden in de daarop volgende decennia's steeds meer situaties ontwikkelde waarin gezelschappen nog uitsluitend in hun eigen theatergebouw optreden, met als meest bepalende in 1986 de opening van het Muziektheater te Amsterdam, waarbij de voorstellingen van De Nederlandse Opera en Het Nationale Ballet, uitsluitend nog daar te zien zijn.
Circussen
Bijna per definitie is sprake van een Reizend gezelschap als het een circus betreft, die altijd op reis gaan met hun eigen theater-gebouw voorzieningen en producties.
Bijzondere reizende gezelschappen
In 1984 ontstond de Boulevard of Broken Dreams een internationaal rondreizend theaterfestival, dat in 1990 werd opgevolgd door de De Parade. Het bestaat uit een verzameling van allerhande theater-voorstellingen en optredens die naar verschillende locaties in het land reizen.