De Petomaan

Uit TheaterEncyclopedie
Ga naar: navigatie, zoeken

De Petomaan was de artiestennaam van de Franse variétéartiest Joseph Pujol (Marseille, 1 juni 1857 – Toulon, 8 augustus 1945), die zijn hoogtijdagen kende voor en tijdens het begin van de twintigste eeuw. Hij trad op in de Moulin Rouge met een uur lang soloprogramma dat zich focuste op zijn vermogen om lucht op te nemen en vrij te laten komen met zijn anus. De voorstelling was een komische demonstratie van die gave. De naam is afgeleid van het Franse werkwoord péter (scheten laten).

Orkater brengt de voorstelling Petomaan, Necrofiel, Trompettist, waarvoor de Franse 'windenkunstenaar' Joseph Pujol een van de inspiratiebronnen is

De kunsten van petomaan Joseph Pujol waren voor Porgy Franssen de inspiratiebron voor de voorstelling Petomaan, Necrofiel, Trompettist (première 9 maart 2000). Hij krijgt van zijn zus ooit een boekje over de man die kunst maakt van het winden laten. Althans dat is bekend van ooggetuigen, want er is nooit iets op plaat of dergelijke vastgelegd. Franssen moet aan dat boekje denken als hij een voorstelling wil maken over wind, adem en lucht. Deze drie elementen koppelt hij aan de petomaan, de necrofiel en de trompettist. De windenkunstenaar is een luchtige opmaat, de voorstelling gaat over meer dan dat. Op 9 maart 2000 gaat Petomaan, Necrofiel, Trompettist in première in de Toneelschuur in Haarlem. De tekst wordt geschreven door Jan Veldman, de eindregie is in handen van Aat Ceelen. Drie levens worden gevolgd, die door de wind een beslissende dramatische wending nemen. Via het Parijse variété en de Tweede Wereldoorlog reizen we naar een repetitie in een hotelkamer in het heden.

Porgy Franssen speelt samen met acteurs Roef Ragas en Saskia Temmink. De muziek wordt gespeeld door onder meer het Amsterdams Gitaartrio. Ook werken de broer en zus van Porgy mee, Hein en Olga Franssen. De reacties van pers en publiek zijn wisselend. Sommigen vinden dat de voorstelling niets met muziektheater te maken heeft, anderen hebben vreselijk om de voorstelling kunnen lachen.

Het ontstaan van De Petomaan

Joseph Pujol was een gewone bakkerszoon uit Marseille. Op een nietsvermoedende dag aan het strand in de jaren ‘60 van de negentiende eeuw, kwam de kleine Joseph plotseling huilend het water uitgerend. Uit zijn anus stroomde een flinke straal water. Tijdens het zwemmen was de jongeman volgestroomd met zeewater en hij raakte hiervan in paniek. De dokter beweerde dat het geen ernstige aandoening betrof en het voorval raakte in de vergetelheid. Tijdens Josephs diensttijd ging hij, na gesprekken met zijn kameraden, op onderzoek uit naar hoe dit had kunnen gebeuren. Hij speelde in zee zo precies mogelijk de duik na die hij als kind had gemaakt. Ontoevallig stroomde zijn anus opnieuw vol. Hij kwam er echter achter dat hij controle kon uitoefenen op de opname van het water en dat hij het water ook weer krachtig kon uitstoten. Hij demonstreerde zijn bevindingen bij zijn dienstmaten, wat voor grote hilariteit zorgde. Pujol ging hierop oefenen met lucht, waarmee hij tonen bleek te kunnen maken. In die tijd bedacht hij ook zijn artiestennaam: Le Petomane, oftewel De Petomaan.

Carrière

Na het ontdekken van zijn gave begint Pujol aan het ontwikkelen van zijn soloprogramma als De Petomaan. Joseph had altijd al een voorliefde voor het podium en hij trad voor zijn debuut als De Petomaan al vaker op als zanger, komiek en (begeleidend) trombonespeler op variétépodia. Met hulp van vrienden huurde Joseph uiteindelijk een zaal in Marseille. De gecoördineerde promotie van het evenement werd al snel overstemd door de grootschalige mond-tot-mondreclame in de stad en de zaal raakte uitverkocht. Na het beproeven van het Petomaanconcept in de steden Toulon, Bordeaux en Clermont-Ferrand, durfde hij de stap naar de Parijse Moulin Rouge te maken. Hij blufte zich naar binnen en blies vervolgens de directeur op figuurlijke wijze omver met een demonstratie van zijn gave, zo ook gefictionaliseerd vertoond in de film Le Petomane uit 1979. Hij kreeg zijn eigen programma in de Moulin Rouge (1892) en verkocht ook hier steevast zijn zalen uit. In die tijd groeide De Petomaan uit tot een gigantisch cultureel fenomeen. Op een zeker moment was De Petomaan zelfs de bestbetaalde entertainer van Frankrijk. De grote variétéster en tijdgenoot Sarah Bernhardt verdiende in die tijd 8.000 Francs per avond, De Petomaan wel 20.000 Francs. Zijn bekendheid hield niet op in Frankrijk, maar reikte tot in België en Spanje. Zelfs Leopold II heeft in die tijd zijn performance gezien.

Joseph Pujol kreeg het na een tijd aan de stok met de uitbaters van Moulin Rouge; hij had zijn kunsten vertoond buiten het theater en werd daarvoor aangeklaagd. Hij verloor de rechtszaak. Pujol richtte anderhalf jaar na dit incident zijn eigen onderneming op: Theater Pompadour. Hij zette er zijn eigen variétévoorstelling op met mimespelers en goochelshows, waarin ook zijn kinderen speelde. Het theater bleef populair tot de wisseling van de eeuw. Pujol ging met pensioen als artiest na de Eerste Wereldoorlog. Van zijn vier zoons raakte er in die tijd twee invalide en werd er een krijgsgevangene genomen. Dit heeft sterk meegespeeld in zijn overweging om te stoppen. Hij werkte nog als bakker en daarna als baas van een koekjesfabriek, een familieonderneming. Hij overleed in 1945 op 88-jarige leeftijd.

De Act

De act van de Petomaan begon met een korte introductie die het publiek geruststelde dat de act niet zou gaan stinken. Hierop volgde een demonstratie van een serie imitaties. Bekende imitaties zijn: de scheet van het kleine meisje, de schoonmoeder, de bruid tijdens haar huwelijk, de bruid de ochtend erop, het geluid van de metselaar, de naaister die drie meter aan katoen scheurt, het kanon en de donderslag. Na de imitaties rookte hij met behulp van een rubberslang een sigaret met zijn anus en bespeelde hij een fluitje dat hij plaatste op diezelfde rubberslang. Zijn repertoire bestond uit ‘Le Roid Dagobett’ en ‘Au Claire de la Lune’. Hierna blies hij met veel kracht een aantal kaarsen uit en sloot hij af met een meezinger . Ook is bekend dat hij vier tonen kon maken met zijn anus. Al deze informatie betreft de act in de Moulin Rouge. Zijn act maakte later nog een ontwikkeling door toen hij hem opnam in de variétévoorstelling van Theater Pompadour. De act werd een vertelling met nieuwe imitaties daarin verwerkt. Hierin imiteerde hij, voor zover bekend, vooral dieren en vogels. De imitaties die bekend zijn uit tekstfragmenten van deze voorstelling zijn: een acht-dagen-oude puppy, een waakhond, een merel, haan, eend en hen, een zwerm bijen, een kater, een pad, een nachtegaal en een varken.

Bronnen

Overgenomen van "https://theaterencyclopedie.nl/w/index.php?title=De_Petomaan&oldid=2313668"