De Ooijevaar, Amsterdam
| Naam | De Ooijevaar |
|---|---|
| Plaats | Amsterdam |
| Type | Theaterzaal |
| Bouwjaar | 1650 |
| Openingsdatum | 1880 |
Informatie
Opening rond 1800; sluiting rond 1875 (als openbaar theater).
De bronnen spreken elkaar tegen wat betreft het huisnummer van 'volksschouwburg' De Ooijevaar. In het Gemeente Archief Amsterdam wordt De Ooijevaar geplaatst op nummer 15; een bron uit 1909 noemt nummer 9. Volgens Looijens Een geschiedenis van Amsterdamse theaters, lag het theater op de hoek van de Nieuwmarkt en de Sint Antoniebreestraat. Dat klopt niet met het huisnummer en de gevonden afbeeldingen. Verder is er een bouwtekening uit 1879 van Sint Antoniebreestraat nummer 15 voor en na nieuwbouw, die totaal niet overeenkomt met andere afbeeldingen van De Ooijevaar.
Vanaf 1753 was De Ooijevaar in gebruik als pakhuis voor koosjere waren, waaronder wijn. Eigenaar Mozes Levie verkocht ook per glas aan gezelschappen die hier op zondag kwamen drinken en zingen. Van lieverlede kwamen bij deze gelegenheden ook (vooral joodse) beroepsartiesten optreden. Na 1772 kon er ook gedanst worden. Aan de achterzijde van het pand was een uitbouw op palen over de Dijksloot. Deze uitbouw werd rond 1800 ingericht als toneel. Bij demping van de sloot omstreeks 1850 werd de uitbouw gesloopt en fungeerde het achterste deel van de zaal als toneel. Voor de musici was er geen orkestbak: zij zaten voor in de zaal of op het podium. Na 1875 werd de zaal alleen nog gebruikt voor voorstellingen in besloten, joodse kring. Rond 1880 werd hij gesloopt.
Interieur
Via een brede stoep kwam men in een ruim portaal. Na een rood gordijn opzij te hebben geschoven, betrad men een smalle zaal van ruim 16 meter lang. Aan het (lage) plafond hingen zes vierarmige olielampen. Tegenover de ingang was het toneeltje, met links een altijd openstaande deur naar de keuken annex kleedkamer. De zaal was, van muur tot muur, ongeveer 8,25 meter breed. Trekken we daar de ruimte voor de kleedkamer/keuken van af, dan kan de toneelopening niet meer dan 5 meter geweest zijn, uit het midden naar rechts. Het toneel zelf zal vóór de demping van de Dijksloot niet groter geweest zijn dan 4 bij 6 meter. In de zaal stonden langs de muren banken en tafeltjes. Vlak voor het toneel stonden ook enkele tafeltjes en stoelen. Het toneel was vrij laag, zodat het publiek achterin de zaal tijdens de voorstelling meestal op de banken stond om goed te kunnen zien. Uit een prent van Simon Fokke (1808) blijkt dat het publiek tijdens de voorstelling rookte, dronk, praatte en de hoed ophield. Na de voorstelling werd de zaal een dansvloer, open tot drie uur 's nachts. Op het toneel stonden links- en rechtsvoor de 'standbeelden' van Melpomone en Thalia, net als in de schouwburg.
Exterieur
Zoals op een tekening van rond 1860 is te zien, maakt het pand een redelijk voorname indruk. Rechts was waarschijnlijk de opgang naar het woongedeelte op de bovengelegen verdiepingen.
Bronnen
- Theaters in Nederland sinds de zeventiende eeuw. Redactie Bob Logger, Eric Alexander, Menso Carpentier Alting, Nico van der Krogt, Nathalie Wevers. Theater Instituut Nederland, Amsterdam 2007