Theun de Vries
| Naam | Theun de Vries |
|---|---|
| Volledige naam | Theunis Uilke de Vries |
| Geboortedatum | 26 april 1907 |
| Geboorteplaats | Veenwouden |
| Overlijdensdatum | 21 januari 2005 |
| Overlijdensplaats | Amsterdam |
| Beroep | Auteur, Toneelschrijver |
| Discipline | Toneel |
| Externe databases: | |
| DBNL | |
| IMDb | |
| VIAF |
Biografie
Theun de Vries (1907-2005) was een Nederlands en Fries schrijver van vooral historische en sociale romans. Hij was ook actief als dichter en als toneel- en hoorspelschrijver en hij schreef tevens biografieën en essays.
De Vries werd geboren als enig kind in het doopsgezind gezin van Sjoerd de Vries en Elisabeth Dijkstra in Veenwouden in Friesland. In 1920 verhuisde hij met zijn ouders naar Apeldoorn waar zijn vader als zuivelhandelaar de kost won. In Apeldoorn bezocht hij het gymnasium. Toen hij via school het werk van de grote Nederlandse schrijvers leerde kennen, verbleekten de Friese schrijvers die hij tot dan gelezen had in zijn ogen tot een soort folklore. Gedurende zijn gymnasiumtijd werden zijn eerste (journalistieke) werken gepubliceerd in het tijdschrift Jong Nederland (1920-1921). Hij verliet het gymnasium na de vierde klas, en volgde een bibliotheekopleiding in Hilversum en Utrecht.
De Vries werkte korte tijd als assistent in de openbare bibliotheek te Hilversum. In 1928 ging hij in Hilversum wonen. Hij trouwde in 1932 met Aafje Vernes. Uit het huwelijk werd een kind geboren. In de jaren dertig werkte hij in de openbare bibliotheek in Sneek, maar de verwachting van Friese schrijvers dat hij weer in het Fries zou gaan schrijven kwam niet uit. In 1936 werd De Vries lid van de Communistische Partij van Nederland (CPN), en in 1937 verhuisde hij naar Amsterdam en keerde hij weer terug naar de journalistiek. Hij werd redacteur van De Tribune, (later De Waarheid) en De Vrije Katheder. Op 17 maart 1938 volgde een echtscheiding.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog zat De Vries aanvankelijk ondergedoken in de buurt van Nunspeet. Hij zou zich in die tijd laatdunkend hebben uitgelaten over Gerard J.M. van het Reve ('Gerard Vanter'), de vader van Karel en Gerard (van het) Reve, die hij van fascistische sympathieën betichtte - naar later bleek op grond van onjuiste informatie. Na de oorlog zou hierdoor een langdurige vete ontstaan tussen De Vries en Gerard Reve, die zijn collega betitelde als 'karpatenkop'. Later in de oorlog werd De Vries vanwege verzetsactiviteiten door de Duitsers opgepakt. Hij kwam in Kamp Amersfoort terecht, waaruit hij na tien maanden door het verzet werd bevrijd. In 1945 trouwde De Vries voor de tweede maal met Aafje Vernes. Uit dit tweede huwelijk werd opnieuw een kind geboren. Vernes stierf op 8 januari 1975 te Amsterdam.
De Vries zat enige tijd voor de CPN in de Amsterdamse gemeenteraad. In 1946 was hij kandidaat voor de Tweede Kamer, maar hij werd niet gekozen en bleef fulltime schrijver. Ten tijde van de Koude Oorlog werd zijn lidmaatschap van de CPN hem door collega-schrijvers hoogst kwalijk genomen. Hij rechtvaardigde de Praagse Coup, de communistische staatsgreep in Tsjechoslowakije (1948) en het Russische ingrijpen in Hongarije (1956), en in 1953 schreef hij een loflied op Stalin. Hij werd uit de PEN-club gezet, werd niet meer op verjaardagen van collega's uitgenodigd, en er kwam een voorlopig einde aan zijn vriendschap met Simon Vestdijk. De Vries raakte geïsoleerd, maar hij bleef toch CPN-lid.
Ondanks zijn communistische opvattingen vertaalde hij in 1963 Een dag uit het leven van Ivan Denisovitsj, een roman van Aleksandr Solzjenitsyn, gebaseerd op diens ervaringen in gevangenkampen in Siberië. De CPN liet de hele oplage van het boek vernietigen. Pas in 1971 brak De Vries met de partij. In 1982 raakte De Vries met hulp van een psychiater van zijn kampsyndroom af. Hoewel hij op zijn achtentachtigste dacht niet meer te zullen schrijven, volgden er toch weer enkele boeken, het laatste in 2004.
De Vries overleed op 97-jarige leeftijd te Amsterdam aan de gevolgen van een serie longontstekingen.
Theater CV
Theun de Vries heeft bijgedragen aan 5 productie(s).
Theun de Vries heeft gewerkt in de volgende functies:
- Vertaling - Zie lijst (A-Z) of lijst (datum)
- Auteur (schrijver libretto, scenario) - Zie lijst (A-Z) of lijst (datum)
Het gehele overzicht van voorstellingen waaraan Theun de Vries heeft meegewerkt, voor zover geregistreerd in de Theaterencyclopedie:
NB: Bij de carrièreoverzichten zijn de voorstellingen gekoppeld aan de premièredatum. Het kan echter voorkomen dat personen niet aan de première meewerkten, maar pas later bij de voorstelling betrokken raakten.
| Productie | Functie | Producent | Seizoen | Premièredatum | In regie van |
|---|---|---|---|---|---|
| Jenufa | Vertaling | Stichting De Nederlandse Opera | 1950/1951 | 15 juni 1951 | Abraham van der Vies |
| Jenufa | Vertaling | De Nederlandsche Opera (gevestigd te Amsterdam) | 1959/1960 | 28 juni 1960 | Hanus Thein |
| Het gaat goed | Auteur (schrijver libretto, scenario) | G.G. Cabaret | 1945/1946 | 13 oktober 1945 | |
| Op Sint Juttemis | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Cabaretgroep De Harde Kern | 1990/1991 | 3 mei 1991 | Rob van de Meeberg |
| Het meisje met het rode haar | Auteur (schrijver libretto, scenario) | Toneel Haarlem | 2010/2011 | 3 mei 2011 | Léon van der Sanden |
Werken
De Vries debuteerde op zijn twintigste met de dichtbundel Terugkeer, en schreef meer dan honderd boeken, waaronder een monografie, een filmscenario en twee hoorspelen die alle vier over Spinoza gaan. Hij schreef voornamelijk in het Nederlands, maar ook wel in het Fries (Earst en lêst (1977); Paden fan it ferline (1997); Stins en krite (1997). Sommige van zijn boeken zijn vertaald. Hij werkte ook onder de pseudoniemen Sybrand Vos, A. Th. Van Nieulandt, M. Swaertdrager en Ibn-Askari. Zijn bekendste boeken zijn Het meisje met het rode haar (1956), een roman over de verzetsstrijdster Hannie Schaft; Stiefmoeder aarde (1936) dat door De Vries in 1975-1976 tot hoorspelcyclus werd bewerkt; en het Boekenweekgeschenk Het zwaard, de zee en het valse hart (1966).
De Vries heeft vooral veel sociale en historische romans geschreven. Aanvankelijk deed hij dat vanuit een vrij romantisch standpunt, later uitgesproken politiek waarbij het persoonlijke steeds meer in het politieke verweven raakte.
Boeken over kunstenaars beslaan een belangrijk deel van zijn oeuvre. Ziet een mens over Vincent van Gogh, Moergrobben over Jeroen Bosch en Rembrandt over Rembrandt van Rijn zijn voorbeelden van zijn betrokkenheid bij de kunsten. Soms ging het ook over niet bestaande kunstenaars zoals in De vrijheid gaat in het rood gekleed. De Vries kende kunst een ontsluitende, verlichtende bijzondere rol toe, zowel naar de kunstenaar zelf, de beschouwer als de maatschappelijke omgeving. De rol voor de kunst om een ander perspectief te ontsluiten achtte hij "een van de geheimzinnigste en positiefste kwaliteiten van kunst".
Prijzen en eerbewijzen
- 1930 - Domprijs voor poëzie voor de dichtbundel Westersche Nachten (1930).
- 1932 - Meiprijs voor Rembrandt
- 1945 - Verzetsprijs voor letterkundigen voor WA-man en andere werken.
- 1951 - Vijverbergprijs (tegenwoordig bekend als Ferdinand Bordewijk Prijs) voor Anna Casparii of Het heimwee.
- 1962 - P.C. Hooft-prijs voor zijn gehele oeuvre.
- 1970 - Visser-Neerlandiaprijs voor het hoorspel Een god in haar schoot.
- 1973 - Visser-Neerlandiaprijs, ditmaal voor het televisiespel De weduwen.
- 1976 - Piter Jelles-priis voor de vertaling in het Nederlands van de verzenbundel In memoriam van Douwe Tamminga.
- 1979 - eredoctoraat in de geschiedenis aangeboden aan de Rijksuniversiteit Groningen.
- 1984 - Henriette Roland Holst-prijs toegekend voor Ketters. Veertien eeuwen ketterij, volksbeweging en kettergericht (1982).
- 1987 - Verzetsprijs voor zijn gehele oeuvre.
Aan De Vries werd ook de zilveren medaille van de stad Amsterdam toegekend.
Bibliografie
Zie voor zijn uitgebreide bibliografie: Wikipedia
Literatuur
- Hans van de Waarsenburg, Theun de Vries; voetsporen door de tijd, Amsterdam: Meulenhoff, 1984, ISBN 9029019417
Externe links
- Ik ben een celletje op mezelf, interview door Elsbeth Etty, NRC Handelsblad, 25 april 1997
Bronnen