Uit TheaterEncyclopedie
(Doorverwezen vanaf N.V. Het Schouwtooneel)
Ga naar: navigatie, zoeken


Het-Schouwtoneel-1920-1921-J.H.Misset.jpg


Groepsfoto van Het Schouwtooneel, 1920/1921. Foto: J.H. Misset.

Het Schouwtooneel

Het Schouwtooneel, ook geregistreerd als Het Schouwtooneel NV, werd op 31 maart 1919 ten overstaan van notaris H. Groenier de Maatschap "Van der Horst & Musch" opgericht. Adriaan van der Horst en Jan Musch verklaarden "een burgerlijke maatschap te hebben aangegaan tot het exploiteren van een tooneelonderneming en het verrichten van hetgeen met het bovenstaande in verband staat of daaraan bevordelijk kan zijn, alles in den meest uitgebreide zin." Op 5 september 1919 gaf Het Schouwtooneel, zoals de maatschap zich zou gaan noemen, haar eerste voorstelling.

Toen in de jaren 1917-1919 de discussie losbarstte over het al dan niet aanstellen van een vaste bespeler van de Stadsschouwburg (Amsterdam) met de daarbij behorende financiële steun trachtten vele gezelschappen daarvoor in aanmerking te komen. De Gemeenteraad besloot het gebouw in 1919 te verhuren aan één gezelschap. In maart 1920 werd bekend dat de keuze was gevallen op de N.V. Het Tooneel van Willem Royaards. Herman Heyermans N.V. De Tooneelvereniging en het gezelschap van Van der Horst en Jan Musch trokken aan het kortste eind. Na deze nederlaag zouden de twee directies zich gaan richten op de schouwburg van Utrecht. Na een korte strijd ging de voorkeur van de Gemeente Utrecht uit naar Het Schouwtooneel. De Gemeenteraad vond de winstdeling zoals Heyermans die voor ogen stond niet aanvaardbaar en was meer gecharmeerd van de pachtsom die Musch en Van der Horst voorstelden te betalen. Bovendien dacht men dat een brede programmering zoals Het Schouwtooneel voorstond (moderne en klassieke stukken) beter zou aanslaan bij het Utrechtse publiek. Onafgebroken bleef Het Schouwtooneel de schouwburg tot 1933 pachten. Ook al heeft het gezelschap telkens geprobeerd om als de Stadsschouwburg van Amsterdam vrijkwam (1924, 1927 en 1930) vaste bespeler te worden.

In tegenstelling tot andere schouwburgen volgde de Utrechtse schouwburg een veel hardere beleidslijn. Geen verkapte subsidies. Exploitatierisico's werden afgewenteld op de ondernemer, Het Schouwtooneel. Deze moest dan ook gewoon 18.000 gulden per jaar aan pacht betalen. Daarnaast kon de Gemeente via de schouwburgcommissie invloed uitoefenen op het repertoire. Al met al zorgde dit voor een gespannen relatie.

Op 19 maart 1921 werd notarieel vastgelegd dat als voortzetting van de Maatschap "Van der Horst & Musch", de N.V. Het Schouwtooneel was opgericht. "Het kapitaal der vennootschap wordt bepaald op 100.000,- gulden verdeeld in 200 aandeelen van 500,- gulden elk, waarvan voorloopig 60 aandeelen worden uitgegeven en volgestort."

In de veertien jaar dat Het Schouwtooneel heeft bestaan heeft het gezelschap niet minder dan 176 acteurs en actrices onder contract gehad. Dit terwijl de vaste kern van het gezelschap zeer klein was namelijk de drie regisseurs/acteurs Adriaan van der Horst, Jan Musch en Ko van Dijk sr., de acteurs Lau Ezerman, Carel Rijken, Daan van Ollefen sr. en Co Balfoort en de actrices Hesje Rijken van Rijk, Mientje van der Horst-van der Lugt Melsert, Pine Belder en Jetty van Dijk-Riecker.

Na het overlijden van twee steractrices (Mientje van der Horst-van der Lugt Melsert en Stine Gaag) trok de Amsterdamse wethouder, van wie het gezelschap een subsidie kreeg, aan de bel. Er moest een ster voor terugkomen. Gelukkig lukte het Van der Horst en Musch om de 73-jarige Esther de Boer-van Rijk te contracteren. Totaal heeft het gezelschap 182 verschillende toneelstukken gespeeld. Dit komt neer op zo'n dertien premières per jaar.

Ondanks de bereidheid van de directie van Het Schouwtooneel rekening te houden met 'de smaak van het publiek', was een faillissement onvermijdelijk. Ten gevolge van de economische crisis liet het publiek het afweten. Bovendien verlaagde de Gemeente Utrecht vanaf het eind van de jaren twintig de toch eerder toegekende subsidies aan het Utrechtse gezelschap. Met veel moeite (door middel van het kortingen op de salarissen) kon het gezelschap het hoofd boven water houden.

In het voorjaar van 1933 stelde directeur Van der Horst opnieuw een salarisverlaging voor. Deze keer accepteerde een deel van de toneelspelers dat niet. Ook de Nederlandsche Tooneelkunstenaars Vereeniging en de concurrerende Bond van Tooneelspelers wisten de impasse niet op te lossen, met als gevolg dat in mei van dat jaar faillisement werd aangevraagd.

Repertoire o.m.: Max Havelaar (Multatuli), De wijze kater (H. Heijermans), Het wederzijds huwelijksbedrog (P. Langendijk), De eenzame weg (A. Schnitzler), Vrijheid (H. Kranz), Het leven een droom (P. Calderon de la Barca), De paradijsvloek (A. Laudy), Vadertje Langbeen (J. Webster), De consequentie van fatsoen (Pirandello), De Spaanse Brabander (G.A Bredero), Peer Gynt (H. Ibsen) en De vrek (Molière).

Voorstellingen

Chronologische en daaronder een link naar een een alfabetisch overzicht van de voorstellingen die onder deze naam als producent in première zijn gebracht, voor zover geregistreerd in de productiedatabase

 
Het wederzijds huwelijksbedrog - Het Schouwtooneel - 1919-09-02
De paradijsvloek - Het Schouwtooneel - 1919-09-09
De val van den tyran - Het Schouwtooneel - 1919-09-13
De weg naar de hel (Der Weg zur Hölle) - Het Schouwtooneel - 1919-09-17
Vadertje Langbeen (Daddy-long-legs) - Het Schouwtooneel - 1919-10-03
De voorgevel - Het Schouwtooneel - 1919-10-14
Kitty - Het Schouwtooneel - 1919-11-14
Als 't getij verloopt - Het Schouwtooneel - 1919-12-03
De meteoor - Het Schouwtooneel - 1920-01-16
Wat eeuwig blijft - Het Schouwtooneel - 1920-01-22
Multatuli's Max Havelaar - Het Schouwtooneel - 1920-03-02
Zijne Majesteit - Het Schouwtooneel - 1920-03-12
Mariken van Nieumweghen - Het Schouwtooneel - 1920-04-17
Paschen - Het Schouwtooneel - 1920-04-27
Jetje Gebert - Het Schouwtooneel - 1920-05-15
Don Quichot op De bruiloft van Kamacho - Het Schouwtooneel - 1920-07-11
De universeele erfgenaam - Het Schouwtooneel - 1920-09-09
Polly Perkins - Het Schouwtooneel - 1920-09-22
Een gescheiden vrouw - Het Schouwtooneel - 1920-10-29
Sint Jansvuur - Het Schouwtooneel - 1920-12-10
De eenzame weg - Het Schouwtooneel - 1920-12-20
De hofloge - Het Schouwtooneel - 1921-01-15
Het gouden juk - Het Schouwtooneel - 1921-02-15
Klatergoud - Het Schouwtooneel - 1921-02-23
Dokter tegen wil en dank - Het Schouwtooneel - 1921-04-02
Belachelijke hoofsche juffers - Het Schouwtooneel - 1921-04-02
De onbekende vrouw - Het Schouwtooneel - 1921-04-03
Mara - Het Schouwtooneel - 1921-05-03
De huwelijksbarometer - Het Schouwtooneel - 1921-05-15
Om de kroon - Het Schouwtooneel - 1921-07-10
Othello - Het Schouwtooneel - 1921-09-07
De belachelijke hoofse juffers - Het Schouwtooneel - 1921-09-16
Z.b.b.h.h. (Zijne bezigheden buitenshuis hebbende) - Het Schouwtooneel - 1921-10-08
Casanova in Amsterdam - Het Schouwtooneel - 1921-10-28
Sprotje - Het Schouwtooneel - 1921-11-17
Vrijheid - Het Schouwtooneel - 1921-11-23
De ingebeelde zieke - Het Schouwtooneel - 1921-12-09
Mr. Forster van Chicago - Het Schouwtooneel - 1921-12-25
't Meisje dat weten wilde... - Het Schouwtooneel - 1922-01-01
De ceremonie - Het Schouwtooneel - 1922-01-13
De heilige wet - Het Schouwtooneel - 1922-01-20
Papa 't kamerlid - Het Schouwtooneel - 1922-02-11
De wedloop met de schaduw - Het Schouwtooneel - 1922-03-11
Bella Donna - Het Schouwtooneel - 1922-03-17
Als je maar 'n verleden hebt - Het Schouwtooneel - 1922-04-12
Opstanding - Het Schouwtooneel - 1922-04-15
Om in het leven te slagen - Het Schouwtooneel - 1922-04-28
'T gelukspoppetje - Het Schouwtooneel - 1922-05-08
De opgeknoopte die werd afgeknoopt - Het Schouwtooneel - 1922-09-09
Comedie der liefde - Het Schouwtooneel - 1922-09-11
… overige resultaten

Bronnen

  • David Gribnau, Inventaris van het Archief van de maatschap Van der Horst & Musch, 1919-1921, later voortgezet door de N.V. Het Schouwtooneel, 1921-1933, Theater Instituut Nederland 1994.
  • Productiedatabase