Monument voor een gestorven jongen - Rudi van Dantzig
(Aantal:0)
| Titel | Monument voor een gestorven jongen |
|---|---|
| Overige inspiratiebronnen | Hans Lodeizen uit de dichtbundel Het innerlijk behang |
| Muziek | Jan Boerman |
| Choreograaf | Rudi van Dantzig |
| Discipline | Ballet |
| Wereldpremière op | 19 juni 1965 |
| Wereldpremière te | Stadsschouwburg, Amsterdam (1894) |
| Opmerkingen | Première in het Holland Festival 1965 |
Synopsis
Monument voor een gestorven jongen handelt over de geestelijke verwarring van een adolescent die met zijn homoseksuele gevoelens in het reine probeert te komen. In Monument voor een Gestorven Jongen staan thema’s als homoseksualiteit, trauma en seksuele intimidatie centraal. Dit waren omstreden thema’s in de jaren ’60, toen de voorstelling in première ging.
In de voorstelling wordt een constante worsteling met de eigen gevoelens van De Jongen (de hoofdrol) verbeeld. Deze worsteling speelt zich af in het hoofd van De Jongen, waarbij hij terugdenkt aan eerdere momenten in zijn leven, namelijk zijn jeugd. De Jongen en Zijn Jeugd (andere hoofdrol) dansen ook geregeld samen in de choreografie. Andere scènes die gedanst worden zijn met Zijn Ouders, Het Witte Meisje, De Vriend (en andere schooljongens) en Het Blauwe Meisje.
Het Witte Meisje staat symbool voor het eerste contact tussen De Jongen en een meisje. De Vriend is zijn eerste homoseksuele ervaring. Het Blauwe Meisje staat voor contact met meisjes op latere leeftijd, maar De Jongen heeft hier wel al door dat dit geen liefde is. De scènes met Zijn Ouders en Zijn Jeugd geven een beeld van hoe De Jongen is opgegroeid en de relatie met zijn ouders terwijl hij worstelde met zijn geaardheid.
Achtergrond
Monument voor een Gestorven Jongen is een psychodramatisch ballet van Rudi van Dantzig op electronische muziek van Jan Boerman (Alchemie 1961) en een toneelbeeld van Toer van Schayk.
Wereldpremière: 19 juni 1965, Stadsschouwburg, Amsterdam (1894)
Overzichten
Overzicht voorstellingen die op dit werk zijn gebaseerd:
| Titel | Producent | Premièreseizoen | Choreograaf | Premièrelocatie |
|---|---|---|---|---|
| Monument voor een gestorven jongen | Holland Festival | 1964/1965 | Rudi van Dantzig | Stadsschouwburg, Amsterdam (1894) |
Verdere informatie
Dit balletstuk maakt homoseksualiteit expliciet. Zo worden er seksuele bewegingen gebruikt die ingaan op homoseksualiteit. In het stuk komt de late acceptatie van de geaardheid van De Jongen naar voren door de onderdrukking die in het begin centraal staat. Daarnaast is een omslagpunt te zien waarbij De Jongen zich losmaakt van de onderdrukking en zich overgeeft aan De Vriend waarmee hij zoent. Zijn homoseksualiteit komt nogmaals naar voren in het deel waarbij De Jongen danst met Het Blauwe Meisje en zijn geaardheid letterlijk tussen hun relatie in staat.
Beroemd en berucht zijn de vrijpartij-in-dronkenschap van het ouderpaar, met de jongen als stille getuige, en de orgie met schoolkameraden. (bron:website Cultureel Woordenboek.nl)
Voor Rudi van Dantzig betekende dit ballet de internationale doorbraak als een belangrijk choreograaf. Het ballet werd op diverse plaatsen in de wereld ingestudeerd en uitgevoerd. Zie o.a. een recensie in de New York Times uit 1973.
De verschillende rollen kregen teksten mee uit de dichtbundel Het innerlijk behang van Hans Lodeizen:
de jongen: ...ik speel met het droevige touw van de tijd... - wat is herinnering? Wat liefde?
zijn jeugd: ...de lente maakt deuren - de wind is open hand - wij moeten nog beginnen te leven
zijn ouders: ...straks zijn wij allemaal doodgegaan - wat is herinnering? Wat liefde?
het witte meisje: ...in een bouwdoos woon - ik als kind overal - vingers vermoedend - duister en kussen
het blauwe meisje: ...als ik in de gele nacht sta - op het blauwe tapijt van mijn hart.
een jongen: ...het geluk bij jou betekent - het verleden.
de schooljongens: ...als kwallen op het strand - bevuilen zij de horizon.
het donker: ...ik heb als een gordijn opengerukt - het donker, om de nacht te zien.
Receptie voorstellingen in 1965 in vergelijking met 1991
Uit de recensies van Monument voor een Gestorven Jongen uit de jaren ’60 is te stellen dat homoseksualiteit toentertijd werd gezien als een kwaal of aandoening en werd er op een disrespectvolle wijze geschreven over homoseksualiteit. In de jaren ’80/90 is er sprake van weder toenemende discriminatie tegen homoseksuele mannen. Deze opnieuw opkomende discriminatie komt met name voort uit de aidsepidemie, die in de jaren tachtig voornamelijk binnen de homogemeenschap slachtoffers maakte. Dit feit maakt de thematiek van Monument voor een Gestorven Jongen tijdens de vertoning in 1991 opnieuw relevant. Opvallend is dat recensies over de voorstelling in 1991 zich met name focussen op de ouderwetse enscenering en de homoseksualiteit vooral buiten beschouwing laten. Waar de homoseksualiteit toch benoemd wordt, wordt er gesproken over iets problematisch en onzuivers.
Wanneer de recensies van 1965 en 1991 met elkaar worden vergeleken, valt een aantal dingen op. Ten opzichte van 1991 wordt er in 1965 meer nadruk gelegd op homoseksualiteit in de voorstelling Monument voor een Gestorven Jongen en wordt vooral de afkeer tegen homoseksualiteit vaker benadrukt. In recensies uit 1991 wordt niet of weinig gesproken over homoseksualiteit en wordt er meer nadruk gelegd op de enscenering. Zo waren recensenten van mening dat de voorstelling gedateerd zou zijn en de thematiek ook niet meer relevant zou zijn. Tot slot is er, wanneer er wel over homoseksualiteit wordt gesproken in recensies uit 1991, geen verandering te herkennen wat betreft homoacceptatie en emancipatie.
Nederlandse voorstellingen
In de productiedatabase zijn de volgende nieuwe producties geregistreerd door zowel buitenlandse als Nederlandse gezelschappen. Het gaat zowel om complete producties als fragmenten.
Na het seizoen van de première is het ballet bij Het Nationale Ballet tot en met seizoen 2019-2020 in 15 volgende seizoenen ten tonele gebracht. In de Theaterencyclopedie is dat geregistreerd voor de seizoenen: 1964/1965;1965/1966;1966/1967;1968/1969;1969/1970;1971/1972;1972/1973;1973/1974;1979/1979;1980/1981;1990/1991;1999/2000;2001/2002;2008/2009.
Overzicht titel
Producties met de titel 'Monument voor een gestorven jongen '
Bronnen
- Onderzoek door studenten van de Universiteit Utrecht naar dans en identiteit binnen Monument voor een gestorven jongen, en de receptie daarvan. (Onder meer door Gebruiker:Emmarixtzwart en Gebruiker:Astridrozemarijn)