Uit TheaterEncyclopedie
Ga naar: navigatie, zoeken


Kleist, Heinrich von.jpg


Heinrich von Kleist, in 1801 door Peter Friedel getekend

NaamHeinrich von Kleist
Volledige naamBernd Heinrich Wilhelm von Kleist
Geboortedatum18 oktober 1777
Geboorteplaats Frankfurt an der Oder
Overlijdensdatum21 november 1811
Overlijdensplaats Berlijn
BeroepDichter, Schrijver
Externe databases:
DBNL
IMDb
VIAF

Kleist was de oudste zoon uit een officiersfamilie. Zoals de familietraditie het vereiste, ving hij een militaire carrière aan. Zijn vader was in 1788 gestorven, waarna hij in Berlijn onder de hoede van professor Samuel Heinrich Catel Frans leerde. De vroege periode van Kleist werd dan ook gekenmerkt door een grote voorliefde voor het Verlichtingsdenken; hij bestudeerde Voltaire en Rousseau, en bleef tot zijn vierentwintigste onder de invloed van het idee van de orde en regelmaat die de mens voor zichzelf kan scheppen. Tussen 1792 en 1799 was hij korporaal in het Pruisische leger, en hij nam in 1793 deel aan een veldtocht naar de Rijn. In 1795 werd hij naar Osnabrück verplaatst, kort voordat Frankrijk en Pruisen vrede sloten. Tot vaandrig bevorderd keerde hij naar Potsdam terug, waar hij later nog tweede luitenant werd. Desondanks verzocht hij uit het leger ontslagen te worden, met de bedoeling veel en grondig te studeren. Gedurende drie semesters studeerde hij exacte wetenschappen, recht en filosofie aan de universiteit van Frankfurt an der Oder, en verloofde zich met Wilhelmine von Zenge. Hij had voor zichzelf een soort „levensplan“ opgesteld, gestoeld op de leerstellingen van de Verlichting en de wetenschap. In 1800 maakte hij een aanvang met zijn eerste literaire geschriften.

Het leven van Kleist, die reeds van nature uit een weinig stabiele persoonlijkheid had, werd volledig overhoop gegooid toen hij in 1801 de werken van Immanuel Kant las: deze periode staat bekend als Kleists Kant-crisis. De ideeën van deze filosoof deden hem grondig twijfelen aan het vooruitgangsoptimisme waaraan hij tot dan toe vastgehouden had; gecombineerd met een toenemende verbolgenheid omtrent de absolutistische staatsstructuur van Pruisen, brak hij zijn studies af en begon rond te reizen. Hij hoopte zijn oude idealen in Parijs terug te vinden, maar raakte er diep ontgoocheld door de wantoestanden van na de Franse Revolutie. Vervolgens hoopte hij, geïnspireerd door Rousseaus concept van de nobele wilde, een eenvoudig landbouwer te kunnen worden, waarop hij naar Zwitserland reisde en er zich in 1802 kortstondig op een eilandje nabij Thun vestigde; hij brak zijn verloving af en schreef aan een aantal toneelstukken. In 1803 trok hij met zijn zuster naar Weimar en raakte in Oßmannstedt bevriend met Christoph Martin Wieland, die zeer onder de indruk was van zijn dichterlijke virtuositeit. Later dat jaar keerde hij met zijn vriend Ernst von Pfuel naar Zwitserland terug en reisde verder naar Italië en Frankrijk, waar hij het manuscript van een van zijn toneelstukken, Robert Guiskard, Herzog der Normänner, verbrandde. Het stuk zou later nog in fragmentarische vorm uitgegeven worden. Na een zenuwinzinking keerde hij terug naar Duitsland. Op aandringen van zijn familie solliciteerde hij naar een ambtenaarspost, die hij in 1805 opnam in Koningsbergen, maar die hij door toedoen van gezondheidsproblemen na een jaar al moest opgeven.

In 1806 werd Pruisen door Frankrijk bedreigd; toen Kleist poogde naar Dresden te vluchten, werd hij in Berlijn door de Fransen gevangengenomen op verdenking van spionage. Tijdens het half jaar durend gevangenschap voltooide hij zijn treurspel Penthesilea. In 1808 gaf hij met Adam Müller het maandblad Phöbus uit, waarin hij een aantal van zijn werken publiceerde. Het bekendste werk van Kleist is de komedie Der zerbrochne Krug, ofschoon de première, in 1808 door Goethe geregisseerd, een mislukking was. Met Goethe had Kleist ook sterke meningsverschillen omtrent de keuzes die een mens ter beschikking staan: in tegenstelling tot Goethe geloofde Kleist niet meer aan het bestaan van waarheid en rechtvaardigheid, en het leven is voor hem intrinsiek onzeker. Dit ziet men reeds in zijn Familie Schroffenstein: het is een bloedige, haast cynische tragedie, waarin twee families gelijktijdig elkaars kinderen vermoorden. Robert Guiskard, dat nooit voltooid werd, handelt over een germaanse koning die op het punt staat Byzantium te veroveren, wanneer de pest toeslaat. Ook de novelle Michael Kohlhaas heeft een misdadiger als hoofdpersonage, en het is moeilijk uit te maken of hij een goed of een slecht mens is. Daarnaast is de taal vaak nogal verwrongen: Kleist straalt iets opzettelijk kunstmatigs uit, dat de onechtheid van de wereld weerspiegelt. De karige steun van Goethe zorgde mede ervoor dat Kleist tijdens zijn leven niet de roem verwierf die hem na zijn dood te beurt zou vallen. Desalniettemin dient opgemerkt te worden, dat Kleist steeds een buitenstaander in zijn tijdgeest was; pas in de 20e eeuw werd zijn oeuvre, onder andere door Thomas Mann, werkelijk 'ontdekt'. Een origineel kunstgreepje van Kleists toneelstukken bestaat er zo bijvoorbeeld in, de dramatische actie niet rechtstreeks op de scène uit te beelden, maar steeds 'van horen zeggen', indirect op de bühne te laten berichten: een proces dat teichoscopie wordt genoemd en zijn tijd ver vooruit was.

In 1809 reisde Kleist nog naar [Oostenrijk, vooraleer hij opnieuw ziek werd. Op het eind van zijn leven, in 1811, publiceerde hij twee boeken met Erzählungen, waarin vele van zijn beroemdste werken staan, zoals Michael Kohlhaas, Die Marquise von O..., Die Verlobung in St. Domingo en Das Erdbeben in Chili. Toen hij in 1811 kankerlijdster Henriette Vogel ontmoet had, sprak hij met haar af in een herberg in Potsdam. In de vroege ochtend van 21 november pleegden ze samen zelfmoord.

Heinrich von Kleist ligt aan de Kleiner Wannsee begraven.


Heinrich von Kleist heeft bijgedragen aan 45 productie(s).

Heinrich von Kleist heeft gewerkt in de volgende functies:


Het gehele overzicht van voorstellingen waaraan Heinrich von Kleist heeft meegewerkt, voor zover geregistreerd in de Theaterencyclopedie:

NB: Bij de carrièreoverzichten zijn de voorstellingen gekoppeld aan de premièredatum. Het kan echter voorkomen dat personen niet aan de première meewerkten, maar pas later bij de voorstelling betrokken raakten.

Curriculum Vitae Theatrum
Productie Functie Producent Seizoen Premièredatum In regie van
De gebroken kan (Der zebrochene Krug) Auteur (schrijver libretto, scenario) De Nederlandsche Tooneelvereeniging (1893-1912) 1900/1901 4 september 1900 Henri van Kuyk
Der Prinz von Homburg Auteur (schrijver libretto, scenario) Schauspielhaus Bochum 1940/1941 29 maart 1942 Saladin Schmitt
De Gebroken Kruik Auteur (schrijver libretto, scenario) Gemeentelijk Theaterbedrijf Amsterdam - Afdeeling Tooneel 1942/1943 19 september 1942 Cor van der Lugt Melsert (1882-1969)
Prinz Friedrich von Homburg Auteur (schrijver libretto, scenario) Deutsches Theater in den Niederlanden 1943/1944 22 september 1943
De prins van Homburg Auteur (schrijver libretto, scenario) Reizend Volkstheater 1958/1959 13 december 1958 Domien de Gruyter
Penthesilea Auteur (schrijver libretto, scenario) Die Schauspieltruppe Zürich 1962/1963 3 maart 1963 Robert Freitag
Der zerbrochene Krug Auteur (schrijver libretto, scenario) Grenzland Theater 1963/1964 20 januari 1964 Bruno Karl
Der zerbrochene Krug Auteur (schrijver libretto, scenario) Bühnen der Stadt Köln 1964/1965 24 september 1964 Hanskarl Zeiser
Der zerbrochene Krug Auteur (schrijver libretto, scenario) Westdeutsches Tourneetheater 1964/1965 8 februari 1965 Wilhelm Michael Mund
Prinz Friedrich von Homburg Auteur (schrijver libretto, scenario) Holland Festival 1965/1966 18 juni 1966 Karl Heinz Stroux
Penthesilea Auteur (schrijver libretto, scenario) Toneelraad Rotterdam 1973/1974 15 december 1973 Fritz Marquardt
De gebroken kruik Auteur (schrijver libretto, scenario) Toneelgroep Theater 1973/1974 12 januari 1974 Jochen Neuhaus
Das Kätchen von Heilbronn oder Die Feuerprobe Auteur (schrijver libretto, scenario) Holland Festival 1978/1979 7 juni 1979 Claus Peymann
Käthchen uit Heilbronn Auteur (schrijver libretto, scenario) Ro Theater 1981/1982 23 oktober 1981 Franz Marijnen
Die Hermannsschlacht Auteur (schrijver libretto, scenario) Holland Festival 1982/1983 10 juni 1983 Claus Peymann
Penthesilea Auteur (schrijver libretto, scenario) La Terrazza 1985/1986 17 januari 1986 Evert de Jager
Penthesilea Auteur (schrijver libretto, scenario) Shaffy, Amsterdam 1985/1986 1 april 1986 Ton Kas, Willem de Wolf
Amphitryon Auteur (schrijver libretto, scenario) Toneelgroep De Appel 1986/1987 18 maart 1987 Hans Croiset
Mishima-project Zomerworkshop 1987 Auteur (schrijver libretto, scenario) InterNESional 1987/1988 30 augustus 1987 Guy Joosten
Käthchen van Heilbronn Auteur (schrijver libretto, scenario) Stichting Theater Het Amsterdamse Bos 1989/1990 7 juli 1989 Frances Sanders
Amphitryon Auteur (schrijver libretto, scenario) Stichting Noordelijk Theater De Voorziening 1989/1990 29 september 1989 Gabriele Jakobi
Penthesilea Auteur (schrijver libretto, scenario) De Trust 1989/1990 27 december 1989 Theu Boermans
Prins van Homburg Auteur (schrijver libretto, scenario) Toneelgroep De Appel 1989/1990 2 februari 1990 Jaroslav Chundela
Das Käthchen von Heilbronn Auteur (schrijver libretto, scenario) Festival Ontpoppen & Verbeelden 1990/1991 12 oktober 1990 Roberto Ciulli
Kätchen uit Heilbronn Auteur (schrijver libretto, scenario) Stichting Theaterwerkplaats Limburg Het Kruis van Bourgondië 1990/1991 1 december 1990 Guido Wevers
Penthesilea Auteur (schrijver libretto, scenario) Theatergroep Hollandia 1991/1992 21 oktober 1991 Paul Koek
Penthesilea Auteur (schrijver libretto, scenario) Toneelgroep Amsterdam 1991/1992 22 oktober 1991 Gerardjan Rijnders
Der zerbrochene Krug Auteur (schrijver libretto, scenario) Westdeutsches Tourneetheater 1991/1992 14 januari 1992 Jaschi Jaschinski
Amphitryon Auteur (schrijver libretto, scenario) Holland Festival 1991/1992 17 juni 1992 Klaus Michael Grüber
Der zerbrochene Krug Auteur (schrijver libretto, scenario) Deutsches Theater 1992/1993 16 juni 1993 Thomas Langhoff
Amphitryon Auteur (schrijver libretto, scenario) Théâtre National de Belgique 1993/1994 2 februari 1994 Marc Liebens
Prins van Homburg Auteur (schrijver libretto, scenario) FRi-Theatergroep CREA 1993/1994 31 maart 1994 Liliana Alexandrescu
Penthesilea Auteur (schrijver libretto, scenario) Het Oranjehotel 1993/1994 20 april 1994 Ivar van Urk
Grimm Auteur (schrijver libretto, scenario) De Tijd vzw 1994/1995 2 november 1994 Lucas Vandervost
Penthésilée Auteur (schrijver libretto, scenario) G.E.S.T. (Groupe d'Expression Scénique et Théâtrale de l'ESTEC) 1994/1995 23 maart 1995
Katharina van Heilbron of De Vuurproef Auteur (schrijver libretto, scenario) Stichting FACT 1996/1997 7 november 1996 Ivar van Urk
Penthesilea Auteur (schrijver libretto, scenario) Hogeschool voor de Kunsten Arnhem 1997/1998 15 juni 1998 Theu Boermans, Jaap Spijkers
Penthesilea Auteur (schrijver libretto, scenario) Toneelacademie Maastricht 2003/2004 17 februari 2004 Jo Roets
Keetje van Heilbron Auteur (schrijver libretto, scenario) Toneelgroep Amsterdam 2004/2005 24 september 2004 Gerardjan Rijnders
De familie Schroffenstein Auteur (schrijver libretto, scenario) 't Barre Land 2004/2005 1 maart 2005 Ellen Walraven, 't Barre Land, Martijn Nieuwerf
Kätchen uit Heilbronn Auteur (schrijver libretto, scenario) Stichting Productiehuis Brabant 2007/2008 11 oktober 2007 Ivo van Megen
Penthesilea Auteur (schrijver libretto, scenario) Kameroperahuis 2010/2011 8 mei 2011 Lotte de Beer
Auteur (schrijver libretto, scenario) Stichting Toneelschuur Producties 2011/2012 12 april 2012 Nicole Vervloed
Keetje Auteur (schrijver libretto, scenario) Karina Kroft 2016/2017 23 juli 2017 Karina Kroft
Penthesilea Auteur (schrijver libretto, scenario) Internationaal Theater Amsterdam 2022/2023 18 juni 2023 Eline Arbo


Heinrich von Kleist (1777 — 1811) was een Duits schrijver, dichter, essayist en toneelschrijver.

Werken

  • 1799 Aufsatz, den sichern Weg des Glücks zu finden und ungestört — auch unter den größten Drangsalen des Lebens — ihn zu genießen (verhandeling)
  • 1801 Die Verlobung in St. Domingo
  • 1803 Die Familie Schroffenstein
  • 1807 Penthesilea (opgevoerd 1899)
  • 1807 Amphitryon (naar Molière)
  • 1807 Das Erdbeben in Chili (novelle)
  • 1808 Robert Guiskard, Herzog der Normänner (fragmentarisch)
  • 1808 Die Hermannsschlacht
  • 1810 Das Käthchen von Heilbronn
  • 1810 Über das Marionettentheater (verhandeling)
  • 1810 Erzählungen (verzameling novelles)
  • 1811 Der zerbrochne Krug
  • 1811 Erzählungen (tweede verzameling novelles)
  • 1821 Prinz Friedrich von Homburg (geschreven tussen 1809 en 1811)

Sjabloon:Bronnen

Bronnen