Fien de la Mar: Biografie

Uit TheaterEncyclopedie
Ga naar: navigatie, zoeken

Logo eenlevenlangtheater2.jpg

Fien de la Mar, 1935. Foto: Jacob Merkelbach. Collectie TIN.


Eenlevenlangtheater Fien de la Mar:


Biografie Fien de la Mar

Fien de la Mar, ca. 1920. Fotograaf onbekend. Collectie TIN.

Hieronder vindt u een beschrijving van het leven van Fien de la Mar, met uiteraard veel aandacht voor haar unieke talent, veelzijdigheid en hoge productiviteit. Toch kan er ook niet voorbij worden gegaan aan de grilligheid van de diva, aan dat moeilijke karakter waar zij uiteindelijk aan onderdoor is gegaan.

Het talent van Fien de la Mar kwam niet uit de lucht vallen. De familie De la Mar was een heus toneelgeslacht, met naast Fien opa Charles, oom Chris en vooral vader Nap - die tevens van grote waarde is geweest voor het succes van zijn dochter - als uitblinkers. Niet alleen de genialiteit zat in haar genen, ook de tragiek. Evenals veel van haar familieleden wist Fien de la Mar zich maar moeilijk staande te houden in het echte leven. Na haar zelfverkozen dood in 1965 haalden velen haar lijflied ‘Ik wil gelukkig zijn’ aan, met de toevoeging dat zij hier niet in geslaagd was. "Wat is geluk. Je denkt dat je het hebt en dan...pffft is het weg", zei zij zelf aan het einde van haar leven in een interview (Het Vrije Volk, 1964). Gelukkige tijden heeft zij zeker gekend met haar man, aannemer Piet Grossouw die het De la Mar Theater voor zijn vrouw liet bouwen. Maar na de spoedige ondergang van het theater en Piet Grossouws dood kwam het grote verdriet en staken gevoelens van miskenning, wantrouwen en jaloezie de kop op. Deze gevoelens maakten het voor de teruggetrokken ster onmogelijk om nog samen te werken en vriendschappen in stand te houden.

Fien de la Mar had overduidelijk twee extreme kanten: zij kon zeer zacht en onzeker zijn, maar ook uiterst egocentrisch, onredelijk en zelfs hysterisch. Een constante in haar bizarre karakter was haar altijd snelle geest en grove tong waarmee zij zichzelf én anderen volledig kon neerhalen. Vele bewonderaars hebben zich erover beklaagd dat de verhalen over Fien de la Mar zich altijd maar weer toespitsen op die grillige persoonlijkheid en bijbehorende smeuïge anekdotes. Vriend en cabaretkenner Wim Ibo maakte het nog maar eens duidelijk: "Het enige belangrijke was, dat er maar zo zelden in ons land artiesten worden geboren zoals zij."

Alle genres die je als artiest kon beoefenen ("behalve het circus", aldus de alleskunner zelf) had Fien de la Mar volledig in de vingers. Zij dook in de sjieke wereld van het Rotterdamsch Hofstadtooneel en speelde Shakespeare bij Albert van Dalsum. De grootste cabarettriomfen vierde zij met het materiaal van Martie Verdenius bij de door hen samen opgerichte ensembles, maar ook haar gastoptredens bij Stapper Revue (met Louis Davids) en Cor Ruys zijn legendarisch geworden. Op het witte doek werd zij vereeuwigd als dé ster in de eerste Nederlandse geluidsfilms, waaronder de twee 'Jordaanfilms' De Jantjes (1934) en Bleeke Bet (1934), Op stap (1935) en De spooktrein (1939). Ook met het nieuwe medium televisie kon zij goed uit de voeten; in programma’s van Wim Ibo zong zij haar beroemde repertoire en vlak voor haar dood schitterde zij in twee monologen uit de door Aldo Nicolaj geschreven serie Vrouwenlevens.

Belangrijkste uitgangspunt bij het schrijven van deze biografie was het boek Fien de la Mar: Portret van een kunstenaar van Jenny Pisuisse (1982, Meulenhoff).

Familie en jeugd

Fien de la Mar in 1909. Foto: C. Leijenaar. Collectie TIN.

De naam De la Mar had al een magische klank in het amusementsleven voordat Fientje op 2 februari 1898 zou worden geboren. Stamvader is Fien de la Mars opa, de Portugees-joodse Charles de la Mar (geboren in 1848) die zich als eerste in zijn familie toelegt op het theater en samen met zijn eveneens toneelspelende vrouw Rika de la Mar-Kley zes kinderen krijgt. Zijn vurige bewondering voor Napoleon klinkt door in de namen van zoon Napoleon (Nap) en dochter Josephina Johanna, vernoemd naar de vrouw van de keizer. De kinderen worden klaargestoomd voor een artiestenleven, en zetten hun eerste stappen op de planken van de Antwerpse Cirque Schouwburg waar zij de kinderrollen spelen in vaak door vader Charles zelf bewerkte stukken.


Lees meer: Fien de la Mar: Biografie - Familie en jeugd

Onder de vleugels van Nap de la Mar

Fien de la Mar met Nap de la Mar. Foto: onbekend. Collectie TIN.

“Als Fientje over haar vader spreekt, glanst er iets in haar oog.” Meerdere interviewers merken door de jaren heen de zichtbare liefde op die de meestal zeer gesloten Fien de la Mar voor haar vader voelde. “Vader was alles”, sprak zij zelf kort en krachtig. De zeer gedreven Nap de la Mar - die diverse gezelschappen leidde, regisseerde én zelf bleef spelen -, stond aan de wieg van Fientje’s grote succes.

Lees meer: Fien de la Mar: Biografie - Onder de vleugels van vader Nap de la Mar

De vooroorlogse gloriejaren

Fien de la Mar, ca. 1933. Foto: Jacob Merkelbach. Collectie TIN.

Na prachtrollen bij het Rotterdamsch Hofstadtooneel, onder meer in Bredero’s Moortje als ‘Mooy Aal’, verlaat Fien de la Mar in 1932 de door haar geliefde toneelleider en regisseur Cor van der Lugt Melsert. Zij geeft aan zich meer te willen toeleggen op het cabaret: “Dat brengt natuurlijk wel typische moeilijkheden met zich mee, want het echte, goede cabaret is eigenlijk in ons land zoo goed als verdwenen. Dancings, bioscopen hebben het verdrongen, althans voor een groot gedeelte. Dus zal ik dan ook wel in groote bioscooptheaters gaan optreden; dat is in elk geval beter dan in tweederangs cabaret-voorstellingen”

Lees meer: Fien de la Mar: Biografie - De vooroorlogse gloriejaren

Liefdes

Portret van Piet Grossouw en Fien de la Mar. Foto: onbekend. Collectie TIN.

Fientje de la Mar is tweeëntwintig jaar oud als zij in het roemruchte café Schiller op het Amsterdamse Rembrandtplein aannemer Piet Grossouw leert kennen, een grote, aantrekkelijke man die zijn jonge vrouw Liesje Speyer al na zes weken huwelijk had verloren aan de Spaanse griep. De artieste en de aannemer hebben elkaar gevonden - en weer verloren in kortstondige of langere verhoudingen met anderen.

Lees meer: Fien de la Mar: Biografie - Liefdes

Een eigen theater

Omslag programma Maya, 1947, Theater De la Mar. Collectie TIN.

Tijdens de oorlog moet het idee voor een eigen theater al ontstaan zijn bij Fien de la Mar en haar man Piet Grossouw. Een maand na de bevrijding versturen zij namelijk een brief naar het Amsterdamse college van b&w met het verzoek om de oude, in de oorlog afgebrande Spieghelschool in de Amsterdamse Marnixstraat om te bouwen tot een theater voor “internationale cabaretkunst”, met een “vaste zetel voor mevr. Grossouw-de la Mar waarbij ook de artistieke leiding in de exploitatie zou berusten”.

Lees meer: Fien de la Mar: Biografie - Een eigen theater

De laatste jaren

Fien de la Mar in 1964. Foto: onbekend. Collectie TIN.

Na de dood van haar man Piet Grossouw in 1957 zinkt Fien de la Mar weg in een diep dal waar zij niet meer weet uit te kruipen. Zij doet een zelfmoordpoging (waar zij een verlamde hand aan overhoudt), raakt steeds meer geïsoleerd in haar bovenhuis in de Beethovenstraat en grijpt voortdurend naar de fles - en naar de telefoon, om tegen iedereen die zij kent - tot de huisarts aan toe - dezelfde, ellenlange monologen over haar gevoel van miskenning af te steken. “Dat zo’n groot mens zo diep kon zinken. Dat wens je je ergste vijand niet toe”, sprak Martie Verdenius jaren later.

Lees meer: Fien de la Mar: Biografie - De laatste jaren

Eerbetoon

LP-hoes van "Fien".

"Ik ken geen andere Hollandse actrice die zo onfeilbaar zeker met de meest natuurlijke middelen geheel van binnenuit weet te ontroeren als Fientje de la Mar" (J.B. Schuil, Het Haarlems Dagblad). Van de altijd lovende woorden van critici moest Fien de la Mar niet veel hebben. "Wat een malle vent", zei zij eens over een recensent die sprak van een prachtig doorleefde rol, "ik heb maar zo’n beetje gek gedaan". Complimenten lieten haar oprecht koud en het is dan ook goed denkbaar dat zij zich tijdens haar 12,5 jarig jubileum dat in oktober 1933 gevierd werd, meer liet meeslepen door de felle confrontatie tussen haar en Betsy Ranucci-Beckman (ontstaan uit onvrede over het zwakke, slecht ontvangen jubileumstuk Marie Louise dat Ranucci-Beckmann voor de theaterster schreef) dan door de toespraken en het met bloemen versierde toneel na afloop van de voorstelling.

Lees meer: Fien de la Mar: Biografie - Eerbetoon