Ellen Vogel: Biografie
Eenlevenlangtheater Ellen Vogel:
- Homepage Eenlevenlangtheater Ellen Vogel
- Biografie
- Repertoire
- Audio
- Video
- Volgens Ellen Vogel
- Volgens anderen
- Colofon
Biografie
Ellen Vogel werd op 26 januari 1922 geboren als dochter van de voordrachtskunstenaars Albert Vogel sr. en Ellen Buwalda (artiestennaam Ellen Vareno). Na enkele opleidingen, variërend van Schoevers tot Middelbaar Frans en de Haagse Kunstacademie, te zijn begonnen maar niet te hebben afgerond, werd ze, mede door toedoen van haar broer Albert, door het toneel gegrepen. Door ziekte kon ze ook de Amsterdamse Toneelschool niet afmaken, maar haar oud-leraar Cor Hermus vroeg haar na de bevrijding toe te treden tot het zojuist door hem opgerichte gezelschap Comedia. In 1945 maakte ze haar toneeldebuut. Het was het begin van een lange en veelzijdige acteercarrière op toneel, televisie en film.
In dit biografische gedeelte van de website wordt aandacht besteed aan enkele belangrijke facetten in het leven van de veelzijdige actrice Ellen Vogel: haar ouders en jeugd, haar gevoel voor taal dat haar met de paplepel werd ingegoten, het verlies van haar beroemde vader Albert Vogel sr. op 11-jarige leeftijd, haar echtgenoten en zoon, het verloop van haar veelzijdige carrière, haar 21 jaar lange verbintenis aan de Nederlandse Comedie, Aktie Tomaat en de gevolgen daarvan op haar carrière en hoe haar leven daarna veranderde.
Vader en moeder Vogel
Ellen Marie Elze Vogel werd op 26 januari 1922 in Den Haag geboren.
Ze was de tweede dochter van het echtpaar Albert Vogel sr. en Ellen Vogel-Buwalda, die beiden de voordrachtskunst beoefenden.
Ellen Vogel had een drie jaar oudere zus, Tanja en een twee jaar jongere broer, Albert.
Lees meer: Ellen Vogel: Biografie - Vader en moeder Vogel
Taalgevoelig
"Toen ik vijf jaar was, mocht ik mee naar De Witte in de duinen, de pendant van de beroemde sociëteit, maar hier mochten de vrouwen mee. Daar ging mijn moeder in een grote badstoel ‘De dood van Vesta’ (Couperus) uit haar hoofd zitten leren. Ik zat zo’n beetje om die stoel heen in het zand te spelen en als daar dan die prachtige teksten klonken, dan drong dat als een soort regen in mijn huid. Dat is het merkwaardige: er zijn nu nog stukken daarvan die ik uit mijn hoofd ken."
Lees meer:Ellen Vogel: Biografie - Taalgevoelig
Ingrijpende veranderingen
Albert Vogel sr. overleed in zijn woonplaats Den Haag op 8 november 1933 totaal onverwacht aan een hartaanval. Hij was 59 jaar en genoot een grote bekendheid, niet alleen om zijn voordrachtskunsten, maar ook om zijn lessen op universiteiten, de Hogere Krijgsschool en jeugdverenigingen. Zijn specialiteit was een mengsel van voordrachtskunst en solotoneel, door hemzelf ook wel 'dramatische voordrachtskunst' genoemd.
Toen hij overleed was zijn dochter Ellen Vogel elf jaar oud.
Lees meer: Ellen Vogel: Biografie - Ingrijpende veranderingen
Gegrepen door het toneel
Toen Ellen Vogel achttien jaar was verliet ze Den Haag om in Amsterdam op kamers te gaan wonen. Ze betrok een kamer in hetzelfde pand waar haar broer Albert woonde, aan de Amsteldijk. Hij zat in die dagen op de Toneelschool. Enkele medebewoners van het huis waren Ton Kuyl, een vriend van Albert, Bob Goedhart, Lieske Bosma, Eus Boon en Siem Vos. In Amsterdam legde niemand verband tussen Ellen en haar beroemde vader. Dat was een grote opluchting voor haar, omdat ze haar leven niet in de schaduw van haar vader wilde leiden.
Lees meer:Ellen Vogel: Biografie - Gegrepen door het toneel
De eerste grote liefdes
Op 8 augustus 1945, een maand voor de première van haar officiële toneeldebuut in Weekend in Californië bij Toneelgroep Comedia, trouwt Ellen Vogel met Hans Jürgen Tobi, haar klasgenoot van de Toneelschool met wie ze in 1942 verkering kreeg.
"We hadden de hongerwinter net achter de kiezen en hadden geen rooie cent. Toen dacht ik: je wilt er toch leuk uitzien als vrouw op je huwelijksdag? Ik had nog een geborduurd tafelkleed liggen en daar heb ik zelf een jurk van geknutseld. Dus niet een creatie van Edgar Vos, maar mijn eigen coupe van een tafelkleed."
Lees meer:Ellen Vogel: Biografie - De eerste grote liefdes
Het leven van een toneelspeelster
Na De Repetitie of De liefde Gestraft van Jean Anouilh en de scheiding van Fons Rademakers besloot Ellen Vogel in 1955 een tijdje freelance te gaan werken.
Ze deed veel voor de televisie en verbeeldde in een experimentele monoloog het leven van een vrouw van geboorte tot dood in De Reis naar de Groene Schaduwen, die door de VARA-televisie tweemaal werd uitgezonden. Daarbij werkte ze veel samen met Kees van Iersel.
Lees meer: Ellen Vogel: Biografie - Het leven van een toneelspeelster
Afscheid van een vertrouwde wereld
In tweede helft van de jaren zestig kwam De Nederlandse Comedie in onrustig vaarwater. Menig criticus constateerde nauwelijks vernieuwingen in dit ‘traditionele bolwerk’. De kritiek richtte zich onder meer op de repertoirekeuze. De artistieke leiding zou, aldus een aantal critici, niet met haar tijd meegaan en een opportunistisch beleid voeren, waarbij zij een willekeurige greep deed in stukken die in het verleden succes hadden behaald. Guus Oster en Han Bentz van den Berg, die samen de artistieke leiding vormden, trokken zich deze kritiek aan en kozen voor een wat hedendaagser repertoire, dat actuele, relevante, psychologische, maar ook maatschappelijke problemen aansneed.
Lees meer: Ellen Vogel: Biografie - Afscheid van een vertrouwde wereld
Een nieuw begin
De nasleep van Aktie Tomaat, de laatste voorstelling van de Nederlandse Comedie en de slechte pers, met name de artikelen van Ischa Meijer, gingen Ellen Vogel niet in de koude kleren zitten. "Doordat ik al die vreselijke artikelen had gehad, dorst niemand mij te vragen, want ze dachten: als dat mens in een stuk staat, krijgen we een slechte pers, dan wordt het ouderwets gevonden. Het is me God zij dank op een goed moment gelukt om er afstand van te nemen en door te knokken."
Lees meer: Ellen Vogel: Biografie - Een nieuw begin
Eerbetoon
Ellen Vogel is tijdens haar toneelcarrière verschillende malen gelauwerd. In 1956 werd ze door de lezers van De Telegraaf uitgeroepen tot 'Actrice van het jaar'. Haar eerste onderscheiding kreeg ze in 1959 van de Belgen: voor haar rol van Cassandra in Troilus en Cressida werd ze namens koning Boudewijn onderscheiden met de Belgische titel 'Ridder in de Kroonorde'.
Na afloop van de voorstelling van Drie grote vrouwen werd Ellen Vogel in 1995 bevorderd tot Officier in de Orde van Oranje Nassau en werd er een nieuwe roos, een roze exemplaar met drie harten, naar haar vernoemd: de Ellen-Vogel-roos.
Lees meer: Ellen Vogel: Biografie - Eerbetoon