Column Tussen de bedrijven door:5

Tussen de bedrijven door is een maandelijkse column door Jan Barend van Barneveld, medewerker van Theater Instituut Nederland (TIN) en redactielid van de Theaterencyclopedie, geschreven in 2012. Hierin schrijft hij vanuit de actualiteit over theater, geïllustreerd met voorbeelden uit de theatercollectie van het TIN.

Column juni 2012: Dolle Dwaze Dagen

"Als ik meer weet, hoor je het", zeg ik. Het is zondagavond 20 mei. Mijn lief en ik liggen in bed. We houden elkaars hand even vast voor we gaan slapen. Dat doen we niet zo heel lang, want ik kan alleen maar slapen met losse handjes. Het is een bewogen weekend geweest. Vrijdag hebben wij onze twaalfjarige whippet Char-lee in laten slapen. Nu we hem de oven in hebben geschoven is het leeg en stil in huis. We zijn nog steeds verdrietig om ons oude makkertje.

Door al het hondenleed had ik er nauwelijks aan gedacht, maar vanavond stuiterde het mijn gedachten binnen. Morgen is een belangrijke maandag. De Raad voor Cultuur komt om 11.00 uur met zijn advies over de museumaanvraag van ons toekomstige Theatermuseum. Bij positief nieuws blijft onze collectie behouden, actueel en kunnen we mooie tentoonstellingen maken. Vorig jaar werden we als sectorinstituut af geserveerd, maar kregen we de mogelijkheid een aanvraag te doen om verder te gaan als museum. Zo zijn we ook ooit begonnen. Tot 2009 hadden we op onze oude locatie aan de Herengracht een eigen klein museum. Dat werd gesloten toen wij verhuisden en tentoonstellingen op locatie gingen maken. Zou dat achteraf een cruciale vergissing blijken? Ik slaap niet goed die nacht.

De volgende morgen hangt er spanning in het kantoor aan de Sarphatistraat. Ik handel mijn e-mail af en de tijd kruipt richting half elf. Dan worden mijn collega’s en ik opgetrommeld door de mensen van Marketing en Communicatie. Het advies is binnen en we verzamelen op de derde verdieping. Er hangt een dikke, zware stilte. Onze directeur is ernstig. "Het huilen staat me nader dan het lachen", begint hij. De aanvraag voor het Theatermuseum is afgewezen. De Raad voor Cultuur heeft € 0,00 over voor onze Theatermuseumplannen. Nul euro. Het wordt stil in mij. Ik hoor hem nog iets zeggen over collectie, Theaterencyclopedie, positief en borgen. Het woord ‘gratuit’ valt, waarbij ik altijd moet denken aan uien en gratineren. Nul euro.

Na afloop schuilen collega’s samen. Het huilen staat ons nu allemaal nader dan het lachen. Geen cent voor onze collectie. Er wordt druk gepraat, zenuwachtig gelachen. Ongeloof, verdriet, boosheid. We hebben er met zijn allen zo hard voor gevochten. Ik zwijg en loop naar mijn lege afdeling. Daar is niemand. Ik kijk naar mijn bureau. Binnenkort maar eens flink opruimen. Ik bel mijn lief en slik. Slik nog eens. "Het is over," zeg ik, "we krijgen nul, niente, nada." Ondanks mijn emoties spreek ik nog een aardig woordje over de grens. Gelukkig heb ik tissues bij me. "Ik weet gewoon niet wat ik moet zeggen," zegt hij. Mijn lief.

Op het terras van het café op de hoek zitten mijn collega’s. Ik schuif aan en bestel een biertje. Het is net half twaalf. Alcoholisme is vandaag echt mijn ding. Ik kijk om me heen. Al die aardige mensen, gezellige collega’s, al dat harde werken aan mooie dingen, die betrokkenheid, die liefde voor het werk. Zulk leuk werk. Nul euro. De rest van de dag hang ik wezenloos voor mijn beeldscherm. Een verloren dag.

• 
• 
• 
• 

’s Avonds thuis lees ik het advies nog eens door. De collectie is van grote documentaire waarde en nog niet voltooid. Uniek en specialistisch, van nationaal niveau. De ontsluiting is vernieuwend aangepakt. De Theaterencyclopedie enthousiast ontvangen. Het collectiebeleid goed en consequent uitgevoerd. Nul euro. De collectie moet geborgd worden, schrijft de Raad. Bijvoorbeeld door deze onder te brengen bij Beeld en Geluid. Ik laat het even op me inwerken. Het staat er echt. Beeld en Geluid. Ik hap naar adem. Wat een fantastisch plan! Een waanzinnig idee. Wie zegt dat de Raad gratuite uitspraken doet? Wat nou van-9-tot-5-ambtenarij? Hier is sprake van kennis van zaken in combinatie met een vlammende visie. Een scala aan mogelijkheden dient zich aan. De TROS en Wagner breng je samen in ‘Der fliegende Hollander – Ter land ter zee en in de lucht’. Het publiek kan leuk meedoen via interactieve nieuwigheidjes als: ‘Op schoot bij Ome Willem of Oom Wanja. Wie kies jij?’ Ik zie het helemaal voor me. ‘Droomhuis gezocht?’ Zet onze maquettes te kijk. Een windmachine, 19e-eeuwse achterdoeken, schilderijen - ideaal materiaal voor de overzichtstentoonstelling ‘Mijn leven in puin’. En zeg nou zelf: de Theaterencyclopedie is natuurlijk niet compleet zonder Rijdende Rechter of Lucille ‘Lingo’ Werner - met doorklikmogelijkheid naar een bladerboek van de ballenbak. Beeld en Geluid is een leuke club. Maar zelfs Maartje van Weegen had een zinniger advies kunnen bedenken.

• 
• 
• 
• 

Uw ogen zijn momenteel gericht op de Theaterencyclopedie. Aan de basis hiervan ligt de historische én actuele collectie van het Theater Instituut Nederland. Deze collectie beslaat 500 jaar theatergeschiedenis en is uniek. Een collectie waarmee voorstellingen gereconstrueerd kunnen worden, die verbanden legt en die je mond doet openvallen van de schoonheid ervan. U ziet hier de voorbeelden. Een collectie die beheerd wordt met grote liefde en passie. Die bovendien steeds verder ontsloten en toegankelijk wordt. Want ik, want wij, de medewerkers, willen onze theaterschatten graag met u delen. Wij willen graag de informatie geven die u zoekt. De Theaterencyclopedie is daar het zichtbare, digitale bewijs van. Hoe moet het nu verder? De theatercollectie ontleent haar waarde voor een groot deel aan de onderlinge samenhang. Dankzij die eenheid kunnen ook de theatergeschiedenis en de verhalen op de Theaterencyclopedie steeds beter en verder uitgebreid worden. De boel bij elkaar houden is daarom ons uitgangspunt. Er wordt gesproken met andere organisaties om onze collectie integraal op te nemen. De kans om voort te bouwen aan uw en onze theatergeschiedenis en de Theaterencyclopedie is serieus aanwezig. Het moet lukken. Daar vechten we voor. Met man en macht. Met passie en liefde. Ons werk is niet af. En we zijn nog niet afgeschreven. Maar zekerheid is er nog niet. Het alternatief is een collectie die in stukken uit elkaar gereten wordt. Een toneelschilderijtje naar dit museum, een theatergravure en een paar portretfoto’s daar naar toe. ‘Doe mij maar een stapeltje kostuums van Rien Bekkers. Heb je ze ook in een maatje groter?’ En wat er overblijft wordt bij opbod verkocht. Marktplaats, here we come! In 1925 zijn wij begonnen als privaat hobbyclubje, zonder overheidssteun. Dat is bijna een eeuw geleden. Een eeuw werk waarin de theatergeschiedenis levend is gehouden. Dat laat je niet zomaar verpulveren door het op te delen. Als niemand onze schat integraal wil hebben en als de politiek geen geld beschikbaar wil stellen voor een nationale taak, die zij mijns inziens wel degelijk heeft, moeten wij – de Nederlandse theaterliefhebbers – het heft misschien maar zelf in handen nemen. Samen. Met behulp van fondsen, privaat geld van gefortuneerde liefhebbers, en wat er in ons eigen spaarvarkentje overblijft, moeten wij dan zien te overleven – in sterk afgeslankte vorm en met veel minder mogelijkheden, maar met een voortlevende theatergeschiedenis. De collectebus moet in dat geval uit de kast gehaald worden. Maar beter dat dan onze depots openstellen voor de Dolle Dwaze Dagen van allerlei hebberige instellingen. Dat zou een historische fout zijn. En doodzonde.

Fotocredits

• Char-lee, 2011. Foto: Frans Naagen. Privécollectie.
• Affiche Broers, De Mexicaanse Hond, 1980. Ontwerp: Alex van Warmerdam. Collectie TIN.
• Schoenen in de vorm van hondjes gedragen door Gerard Verwer in zijn rol van Markies in Het bijzondere leven van Hilletje Jans, Theatergroep Wederzijds, 1983. Ontwerp: Renée Zonnevylle / Cees Landsaat. Collectie TIN.
• Der fliegende Holländer, De Nederlandse Operastichting, 1983. Foto: Jaap Pieper
• Kostuum gedragen door Annett Andriesen en/of Lydia Schaar als Mary in Der Fliegende Hollander, De Nederlandse Operastichting, 1983. Ontwerp: Lioba Winterhalder
• Maquette Oom Wanja, Nederlandse Comedie, 1957. Ontwerp: André Andrejew
• Spelfoto Oom Wanja, Nederlandse Comedie, 1957. Foto: Lemaire en Wennink
• Kostuumontwerp voor Ank van der Moer als Jelena in Oom Wanja, Nederlandse Comedie, 1957. Ontwerp: A. Roland Holst-De Meester.
• Kostuum gedragen door Ank van der Moer als Jelena Andrejewna in Oom Wanja, Nederlandse Comedie, 1957. Ontwerp: A. Roland Holst-De Meester
• Houten, bruingeverfde replica van de windmachine uit de Leidse Schouwburg.
• Achterdoek Gezicht op Raadhuis en Grote Markt van Brussel voor ‘Guillaume d'Orange’, 1948. Vervaardiger: Bartholomeus Johannes van Hove
• Schilderij van een scène uit Jan Claasz. of de gewaande dienstmaagd, 1764. Olieverf op doek. Schilder: Abraham H. van Beesten.
• Gravure van het Schouwburginterieur van de Vorstelijke Loge in Amsterdamse Schouwburg (1664)
• Kostuum gedragen door Mark Rietveld in Andromache, Toneelgroep Amsterdam, 1990. Ontwerp: Rien Bekkers

Terug naar Column tussen de bedrijven door