Column Jacques Klöters 20 november 2013

Uit TheaterEncyclopedie
Ga naar: navigatie, zoeken


Column Jacques Klöters 20 november 2013

Vanmorgen moest ik denken aan de nachtclubeigenaarKees Manders. Hij stond bekend als een beruchte nachtclubeigenaar, de Amsterdamse penoze was vaste klant bij hem. Amsterdam hing vol met grote affiches van striptease danseressen die bij hem optraden. Zijn vrouw Rika Jansen had "Amsterdam huilt" gezongen, een lied waar hij de tekst voor geschreven had.

Manders had een goed gevoel voor publiciteit, heel Nederland had gelezen dat hij de MEBO II, het schip van een radiopiraat, geënterd had.

Klöters ik wil zaken met je doen, klonk het door de telefoon. Jij bent van het Toneelmuseum dus je hebt wel eens gehoord van Alex de Haas. Natuurlijk had ik van de onlangs overleden De Haas gehoord, hij maakte hele ouderwetse cabaretprogramma’s voor de AVRO-radio, sprak zuur over zijn jongere collega Wim Ibo die zulke programma’s op de tv presenteerde en die door hem ‘de vrouw met de baard’ genoemd werd. Toen Ibo een mooie documentaire had gemaakt over de vooroorlogse cabaretier Pisuisse, zei De Haas: Op deze avond is Pisuisse voor de tweede keer vermoord. En toen een jonge cabaretier aan hem gevraagd had of hij de cabaretbijbel van Wim Ibo gelezen had, toen had De Haas geantwoord: Meneer Lambrechts, wat denkt u, draait Barbara Streisand plaatjes van Corry Brokken?

Kees Manders, 1944. Fotograaf onbekend. Collectie TIN. Wim Ibo, 1965. Foto Combi Press Service, 1965. Collectie TIN.

Links: Kees Manders, 1944. Fotograaf onbekend. Rechts: Wim Ibo, 1965. Foto Combi Press Service, 1965. Collectie TIN.


Alex de Haas had in vijftig jaar tijd een fameuze verzameling op het gebied van de kleinkunst opgebouwd, veel meer en veel mooier dan het Toneelmuseum bezat. Op de televisie had hij in de talkshow van Mies Bouman verklaard dat die verzameling na zijn dood verbrand moest worden zodat die niet bij de verkeerde mensen – lees Wim Ibo – terecht zou komen.

Alex de Haas, ca. 1944. Fotograaf onbekend. Collectie TIN.

Klöters je weet dat Lex de Haas een unieke verzameling had. Ja meneer Manders, die zou verbrand worden na zijn dood. Ja maar die verzameling staat hier in mijn garage in Zandvoort en die kun je kopen voor 1 miljoen gulden.

Op een zonnige ochtend reed ik in mijn Triumph Spitfire zingend naar Zandvoort. Manders woonde in een ruime bungalow en ontving me enigszins verrast. Een museummeneer was voor hem een deftige, kromgebogen kale man met een lorgnet (zoiets als wat ik nu ben) en geen sjekkiesrollende langharige baardaap met ultra-wijde pijpen.

Roken? Zonder mijn antwoord af te wachten hield hij een leren koker met enorme Havanna’s onder mijn neus. Hij drukte me in een diepe fauteuil en terwijl ik in mijn linkerhand een sigaar vasthield en in mijn rechter hand een kop koffie, begon een grote hond mijn schaamstreek te besnuffelen.

Het punt is dat Lex de Haas een lul was zei Manders. Vrienden had ie niet, daarvoor was zijn tong te scherp. Ik was eigenlijk nog de enige vriend die hij had, vervolgde hij. Dan belde ik hem op en dan kwam ik in een grote Amerikaan voorrijden in de Craandijkstraat en dan reed ik hem naar het Kurhaus of zo, prikte een vorkje met hem en dan kon ie de hele dag lekker kankeren op de huidige tijd. Geniale man was het, maar heel onaangenaam in de omgang. Als er weer eens zo’n tienersterretje op de tv was met een hitje dan belde hij me op en riep: kijken Kees er is weer zo’n zuigsoubrette op tv!

Niemand had zo’n mooie collectie boeken, prenten en zo als hij en dat staat allemaal hier in mijn garage. Ik denk dat het bij jullie in het Toneelmuseum hoort. Je kan het zo meenemen voor 1 miljoen gulden. Ik wist dat zo’n bedrag door ons nooit betaald zou kunnen worden, maar ging er toch serieus op in. Manders leidde mij naar zijn garage die helemaal vol stond met stellingen en op die stellingen, boeken, mappen, dozen, spullen, schilderijen. Alles wat ik zag gaf me een schok van herkenning. Kijk lekker rond jongen zei Manders, ik ga de krant lezen en als je wat moet dan hoor ik het wel.

Ik stond midden in de legendarische collectie van Alex de Haas die nog nooit door iemand in zijn geheel bekeken was. De Haas liet niet gauw iets zien aan een ander. Ik had een dictafoontje in mijn hand (zo groot als een flink stuk zeep, dus klein voor die tijd) en begon alles op te sommen wat ik zag.

Bladmuziek Moeders Brief van J.H. Speenhoff, ca. 1905. Collectie TIN. Bladmuziek De filosoof en het meisje van J.H. Speenhoff, ca. 1915. Collectie TIN. Bladmuziek De Schutterij van J.H. Speenhoff, ca. 1910. Collectie TIN.

Bladmuziek van liedjes van J.H. Speenhoff, uitgave T.A.V.E.N.U., afkomstig uit (zie de stempels!) het "Muziek-Archief Alex de Haas, nu Collectie TIN.


10 bundels J.H. Speenhoff, klein en groot formaat, map met ongeveer honderd stuks gekleurde bladmuziek van Louis Davids, map met honderd handgeschreven brieven aan Max Tak in New York, koker met affiches uit de jaren twintig. Album Yvette Guilbert met opdracht. Brief van Aristide Bruant, plakboeken over de Dreigroschenoper, plakboek met foto’s en handtekeningen van alle bekende internationale sterren van voor de oorlog. Ongeveer twee meter bladmuziek met onvindbare series als TAVENU, Salon des Varietes, Chansonettenalbum. Stapel brieven van Toon Hermans en Wim Sonneveld. Originele lithos’s van en zo ging het maar door, urenlang.

Bladmuziek Potpourri Bleeke Bet van Louis Davids, ca. 1915. Collectie TIN. Bladmuziek De Jantjes van Louis Davids , ca. 1925. Collectie TIN. Bladmuziek Ik zoek een meisje (jongen) te trouwen van Louis Davids, ca. 1925. Collectie TIN.

Bladmuziek van liedjes van Louis Davids, afkomstig uit (zie de stempels!) het "Muziek-Archief Alex de Haas", nu Collectie TIN.

Moet je een broodje paling vroeg Manders. Ken je eruitkomen? Ik vertelde hem dat ik het een prachtige collectie vond en dat ik hem graag wilde hebben. Hij moest natuurlijk door ons getaxeerd worden en dan zouden we een tegenbod doen. Dat is niet nodig zei Manders, want de prijs is een miljoen.

Pagina's uit het Plakboek van Alex de Haas. Collectie TIN.

Ik vroeg hoe hij het voor elkaar gekregen had om de laatste wil van De Haas – verbranden dat spul – te doorbreken. Ik heb even op de weduwe ingepraat zei Manders. Ik zeg je hebt enorm geleden onder die kerel die elke cent die hij verdiende in die collectie gestoken heeft. Misschien heeft hij zijn vriendin wel eens wat gegeven, maar jou nooit, nog geen nieuwe jurk kreeg je van hem! En dan zal hij je na zijn dood nog steeds belazeren? Je mocht wel gek zijn. We gaan een miljoen vangen voor dat spul en dan ga jij eindelijk jurken kopen! En je hebt een dochter in Engeland en een in Zürich en dan kun je een vliegtuig pakken wanneer je wilt om je kleinkinderen te zien. Lex kan helemaal de pest krijgen met dat verbranden van die spullen, wat jou?

Het leek mij een krachtig argument. Terug op het museum werkte ik mijn aantekeningen uit, schatte de waarde van alle objecten en kwam uit op ca 36.000 gulden (ongeveer 53.000 euro nu) . Ik stuurde het taxatierapport naar Manders met de mededeling dat we ons best wilden doen om fondsen te verwerven zodat we de collectie voor dat bedrag konden aanschaffen.

Klöters je bent een vuile klerelijer zei Manders door te telefoon en je hebt er totaal geen verstand van. Ik was best bereid iets van mijn vraagprijs af te doen, maar dit is een belediging. Ik zoek wel een andere plek.

Ik belde met collega’s van de Universiteitsbibliotheek, het Rotterdamse Gemeentearchief, de Koninklijke Bibliotheek en maakte duidelijk dat Manders ze zou benaderen met een collectie die het beste bij ons in het Toneelmuseum terecht kon komen. Ze gunden het ons.

Na verloop van tijd Manders weer aan de lijn. Klöters je bent een klerelijer en een gierige verrekkeling maar we moeten toch nog eens praten. Ik heb hier en daar m’n licht eens opgestoken maar ik vind toch dat die spullen het beste in jouw museum passen. Maar dan moet je natuurlijk met een beter voorstel komen, want jouw prijs sloeg helemaal nergens op.

Ik stelde voor een onafhankelijke instantie de collectie te laten taxeren en die prijs aan te houden. Manders ging accoord. De taxatie verschilde niet veel met die van mij. We vroegen subsidie aan bij het Prins Bernhardfonds, die kregen we en zo kon de collectie van Alex de Haas gered worden. En zo is die in het Toneelmuseum gekomen en dat is terecht gekomen in de afdeling Bijzondere Collecties van de Universiteit van Amsterdam. En een bijzondere collectie dat is het.

Luister naar de liedjes van Louis Davids

U kunt luisteren naar Louis Davids op de Jukebox op deze Theaterencyclopedie.

Dat kan via deze link: De Jukebox. Er zijn hier tientallen conférences en liedjes van Louis Davids gratis te beluisteren, alle liedjes komen uit de Collectie TIN.

Tip: Typ de naam van de artiest in het zoekveld, of de titel van het liedje, bijvoorbeeld "In de Jordaan", of "Nou...tabé dan".

Terug naar Column Jacques Klöters