Uit TheaterEncyclopedie
Ga naar: navigatie, zoeken

Canon 1994

Canonlogo.jpgMirad, een jongen uit Bosnië, jeugdtheater over een oorlog

Schrijver en regisseur Ad de Bont en zijn gezelschap Wederzijds winnen er net geen prijs mee, maar dit stuk over de oorlog in voormalig Joegoslavië is al snel in veertien talen vertaald. Jeugdtheater in Nederland.

Sinds 1972 wordt er in Nederland ieder jaar een prijs uitgereikt aan de beste jeugdtheaterproductie. In 1994 was de voorstelling Mirad, een jongen uit Bosnië, naar een tekst en in regie van Ad de Bont, een van de drie genomineerden. Dat jaar kreeg De Bont de Hans Snoekprijs niet. Dat neemt niet weg dat hij zou uitgroeien tot de meest gelauwerde jeugdtheatermaker van Nederland.

Zelfexpressie en engagement in het jeugdtheater

Aktie Tomaat betekende ook voor het jeugdtheater in Nederland een belangrijk keerpunt. Met het lang gangbaar gebleven ‘sprookjestoneel’ voor kinderen werd nu korte metten gemaakt. Zelfexpressie en de ontwikkeling van de eigen creativiteit gingen een steeds grotere rol spelen. De gezelschappen Proloog en Staut introduceerden bijvoorbeeld meespeeltheater, waarbij kinderen invloed konden uitoefenen op het verloop van de voorstelling. Daarnaast was er volop aandacht voor maatschappelijke en politieke vraagstukken en sociale misstanden. Voor veel van deze voorstellingen gold dat ze – geheel in de geest van de tijd – collectief en vaak op basis van improvisatie tot stand kwamen. Het ging nadrukkelijk niet in de eerste plaats om het maken van kunst, maar om vorming en bewustmaking. Van blijvend belang was dat deze makers hun jeugdig publiek serieus namen.

Van actueel naar klassiek

Begin jaren tachtig droogde de politieke inspiratie langzaam op. Jeugdtheatermakers richtten de blik niet langer op actuele, maatschappelijke onderwerpen, maar op klassieke thema’s en teksten. Metafoor en fantasie mochten daarbij weer. Tegelijkertijd stapten veel groepen af van de collectieve werkwijze. Ze kozen er voor om voor ieder onderdeel van de voorstelling een specialist aan te trekken: decorontwerpers, kostuumontwerpers, lichtontwerpers. En auteurs, want er kwam veel aandacht voor de ontwikkeling van eigen repertoire. Belangrijke nieuwe schrijvers die zich in de jaren tachtig meldden en die soms zelf ook regisseerden, waren Hans van den Boom, Pauline Mol, Suzanne van Lohuizen, Heleen Verburg en Roel Adam. En dan was er dus Ad de Bont.

Na een opleiding als docent drama en als kleinkunstenaar, begon Ad de Bont in 1979 samen met een aantal collega’s een jeugdtheatergroep. De Bont tekende voor de teksten, maar was daarnaast ook werkzaam als acteur en regisseur. Op het moment dat hij Mirad, een jongen uit Bosnië schreef, was hij al weer ruim tien jaar artistiek leider van Wederzijds. De Bonts oeuvre kenmerkt zich door een grote diversiteit. Omvangrijke muziektheaterproducties zoals Het Bijzondere Leven van Hilletje Jans (1983) worden afgewisseld met associatieve, soms absurde voorstellingen. In een ander opzicht kozen hij en zijn gezelschap wel voor een duidelijke lijn: ze zochten de kinderen in hun eigen omgeving op. De voorstellingen werden altijd in scholen of gymzalen gespeeld, nooit in een regulier theater.

Het bijzondere leven van Hilletje Jans van Theatergroep Wederzijds, ca. 1983. Fotograaf onbekend. Collectie TIN Schoenen in de vorm van hondjes voor de Markies gedragen in Het bijzondere leven van Hilletje Jans van Theatergroep Wederzijds, ca. 1983. Vervaardiger: Renée Zonnevylle, Cees Landsaat. Collectie TIN Kostuum voor de Markies gedragen in Het bijzondere leven van Hilletje Jans van Theatergroep Wederzijds, ca. 1983. Vervaardiger: Renée Zonnevylle, Cees Landsaat. Collectie TIN

Mirad, een jongen uit Bosnië

Het stuk dat Ad de Bont in 1993 schreef over de oorlog in voormalig Joegoslavië, kenmerkte zich door een hele eenvoudige opzet: een acteur, een actrice, een lessenaar en een verhaal. Degene die het verhaal vertellen zijn Fazila en Djuka, de oom en tante van de veertienjarige Mirad, die zelf afwezig is. Zij vertellen het verhaal onder meer aan de hand van zijn brieven. Die brieven maken duidelijk hoe het gewone leven verandert in een hel, wanneer mensen elkaar wantrouwen en oorlog voeren. Door de gekozen, afstandelijke vorm is het mogelijk deze thematiek ook voor kinderen inzichtelijk en invoelbaar te maken, zonder dat het al te aangrijpend wordt.

Affiche Mirad, een jongen uit Bosnië van Theatergroep Wederzijds, 1994. Ontwerp: Verthe Amsterdam. Foto: Bert Verhoeff/Hollandse Hoogte. Collectie TIN Mirad, een jongen uit Bosnië van Theatergroep Wederzijds, 1993. Rob Vriens, Winie Froeling. Foto: Clemens Boon. Collectie TIN Mirad, een jongen uit Bosnië van Theatergroep Wederzijds, 1993. Erik de Vogel, Marike van Weelden. Foto Celemens Boon. Collectie TIN

Van IJsland tot Israël

Al snel begon Mirad, een jongen uit Bosnië aan een lange zegereeks. Er bleek grote behoefte te zijn aan het soort engagement dat Mirad bracht. Ad de Bont wist met zijn stuk de gevoelens van machteloosheid en onbegrip ten aanzien van de oorlog in voormalig Joegoslavië vorm te geven en te doorbreken. Nog in hetzelfde seizoen werd Mirad door zeven Nederlandse gezelschappen op het repertoire genomen. Een unicum. Ook in het buitenland werd het stuk een groot succes. Aan het einde van het seizoen 1995/1996 was het in veertien talen vertaald en werd het gespeeld van IJsland tot Israël: zeventig theatergroepen gaven in totaal meer dan vijfduizend voorstellingen.

Volwassen jeugdtheater

Niet alleen Wederzijds maakte furore in de jaren negentig van de twintigste eeuw. Voor het jeugdtheater kwam steeds meer geld beschikbaar, en dat betaalde zich uit in een lange reeks originele en betoverende voorstellingen van gezelschappen als Stella Den Haag (Hans van den Boom), Teneeter, Theater Artemis (Pauline Mol) en Huis aan de Amstel (Liesbeth Coltof). In dat laatste, succesvolle decennia van de twintigste eeuw, is het Nederlandse jeugdtheater definitief volwassen geworden. Het kenmerkt zich sindsdien door continue hoge kwaliteit en een grote diversiteit. Het is daarmee een voorbeeld voor vele buitenlanden. Belangrijke nieuwkomers zijn onder meer Theatergroep Max. (Moniek Merkx) en Het Filiaal. Ad de Bont vormt sinds 2009, na een fusie, samen met Liesbet Coltof de artistieke leiding van De Toneelmakerij.

Floppertje van Stella Den Haag, 2008. Foto: Michel Wielick. Collectie TIN Ifigeneia koningskind van Teneeter, 1989. Foto: Bas Mariën. Collectie TIN Storm*gek van Huis a/d Amstel, 2007. Lies Visschedijk. Foto: Sanne Peper. Collectie TIN Love van Theatergroep Max., 2003-2004. V.l.n.r.: Dorien Folkers, Suzan Boogaerdt, Bianca van der Schoot. Foto: Joep Lennarts/Hollandse Hoogte. Collectie TIN Cordoba duizend-en-één van Theater Artemis, 2004. Links: Matthijs Rümke. Rechts: Niek van der Horst. Foto: Joep Lennaerts/Hollandse Hoogte. Collectie TIN Kees de Jongen van De Toneelmakerij, 2009. V.l.n.r.: Rop Verheijen, Steijn de Leeuwe, Chiem Vreeken. Foto: Sanne Peper. Collectie TIN


Dit is één van de canonteksten. Voor meer informatie zie: Canon van het Theater in Nederland

In 1994 geboren

 SorteernaamGeboortedatumOverlijdensdatum
Sidar ToksözToksöz, Sidar1994
Skunk AnasieSkunk Anasie1994
Lynn SchutterSchutter, Lynn1994
Martijn SchrierSchrier, Martijn1994
Anna BentivegnaBentivegna, Anna1994
PlonePlone1994
Yannick VerweijVerweij, Yannick1994
Frederik KaijserKaijser, Frederik1994
Yela de KoningKoning, Yela de1994
Wessel de VriesVries, Wessel de1994
Gilles GrootGroot, Gilles1994
L' AttirailAttirail, L'1994
Victor IJdensIJdens, Victor1994
De FilmfabriekFilmfabriek, De1994
Sofie PorroPorro, Sofie1994
Add N to XAdd N to X19942003
Gina BeukBeuk, Gina1994
Anna Luka da SilvaSilva, Anna Luka da1994
Passen & MetenPassen & Meten1994
ArchiveArchive1994
... meer resultaten

In 1994 overleden

 SorteernaamGeboortedatumOverlijdensdatum
Fons RavenslootRavensloot, Fons1994
Kosta SpaicSpaic, Kosta21 januari 19231994
Stanley HallHall, Stanley21 juni 19171994
Andrea FrancalanciFrancalanci, Andrea19491994
William ChappelChappel, William27 september 19071 januari 1994
Jens Jacob WorsaaeWorsaae, Jens Jacob1994
William Chappell27 september 19071 januari 1994
Ilse-Marie HajaryIlse-Marie Hajary19451994
Irina GrjebinaGrjebina, Irina19071994
Mestre MarcalMarcal, Mestre19301994
Jetty RoelsRoels, Jetty19691994
Vlado HabunekHabunek, Vlado19061994
Werner SchwabSchwab, Werner4 februari 19581 januari 1994
Dick van der HarstHarst, Dick van der19591994
Rahul Dev BurmanBurman, Rahul Dev27 juni 19394 januari 1994
Pier Luigi SamaritaniSamaritani, Pier Luigi29 september 19425 januari 1994
José FernándezFernández, José19 augustus 19488 januari 1994
Harry NilssonNilsson, Harry15 juni 194115 januari 1994
Martha PosnoPosno, Martha5 juni 191617 januari 1994
Oliver SmithSmith, Oliver13 februari 191823 januari 1994
... meer resultaten

In 1994 in première

 PremieredatumLocatie
Mensch Meier - Stichting Toneelschuur Producties - 1994-01-011 januari 1994Toneelschuur, Haarlem
Alle vogels vliegen - Stichting Jeugdkomedie Amsterdam - 1994-01-022 januari 1994Schouwburg Amstelveen, Amstelveen
L'Orfeo - Opera Amsterdam - 1994-01-022 januari 1994Stadsschouwburg, Amsterdam (1894)
De vier jaargetijden - Zinn Zinn et la Zinanie - 1994-01-044 januari 1994Theater Bellevue, Amsterdam
A Hairy Locomotion - Stichting Wat Het Water Mij Gaf - 1994-01-044 januari 1994Op locatie
The Second Detail - Ballett Frankfurt - 1994-01-055 januari 1994Het Muziektheater, Amsterdam
The Loss of Small Detail - Ballett Frankfurt - 1994-01-055 januari 1994Het Muziektheater, Amsterdam
Maria Poppins - Theatercombinatie Bellevue / Nieuwe de la Mar - 1994-01-055 januari 1994Theater Bellevue, Amsterdam
Little Voice - Bergen Theatre - Film - Television - 1994-01-055 januari 1994Theater Zuidplein, Rotterdam
Vlees en bloed - Theatergroep Zeenzucht - 1994-01-055 januari 1994Het Amsterdams Theaterhuis, Amsterdam
De onwijze kater - Theatergroep Zodiak - 1994-01-055 januari 1994Oude Luxor Theater, Rotterdam
Los heraldos - Taller Amsterdam - 1994-01-066 januari 1994Stadsschouwburg, Amsterdam (1894)
Wiegelied - Ingeborg Uijt den Bogaard - 1994-01-066 januari 1994PleinTheater, Amsterdam
En/of of of/of of en/en of en/of of en/en of of/of of is dat te - Maatschappij Discordia - 1994-01-066 januari 1994Toneelschuur, Haarlem
De tuin der lusten - Bram Wiersma - 1994-01-066 januari 1994Op locatie
De filosoof - Effekten in Ontwikkeling - 1994-01-066 januari 1994Frascati, Amsterdam
Ob-la-di ob-la-da - Stichting Stand der Ideeën - 1994-01-066 januari 1994De Balie Politiek Cultureel Centrum, Amsterdam
Achter mijn ogen - Bram Vermeulen - 1994-01-077 januari 1994Steigertheater, Nijmegen
Chanson total - Georgette Dee & Terry Truck - 1994-01-077 januari 1994Oude Luxor Theater, Rotterdam
Not DONe GIOVANNI - Het Veem Theater - 1994-01-077 januari 1994Het Veem Theater, Amsterdam
... meer resultaten


In dit decennium opgericht

Edit deze pagina