Uit TheaterEncyclopedie
Ga naar: navigatie, zoeken


Ödön von Horváth.jpg


Ödön von Horváth

NaamÖdön von Horváth
Geboortedatum9 december 1901
Geboorteplaats Fiume
Overlijdensdatum1 juni 1938
Overlijdensplaats Parijs
BeroepAuteur
DisciplineToneel
Externe databases:
IMDb
VIAF

Horváth was de zoon van een Hongaars diplomaat, en bracht zijn jeugd dus reizend door. Hij was in Kroatië geboren, maar verbleef achtereenvolgens in Belgrado, Boedapest, Wenen en München Hij studeerde germanistiek in deze laatste stad, maar besloot al snel van de pen te willen leven. Tussen 1926 en 1933 woonde hij hoofdzakelijk te Berlijn, in een steeds ongunstiger wordend klimaat; Horváth was een liberaal, die sterk afkerig stond tegenover het nationalisme. Als progressief schrijver kreeg hij zijn stukken na 1931 niet meer opgevoerd. Het waren volksstukken, geschreven in de post-expressionistische periode, die niet zelden met veel sarcastische humor de bekrompenheid van de Spießbürger, de kleinburgerlijke dorpsmens, op de korrel namen.

Horváth was opgegroeid tegen de achtergrond van de Eerste Wereldoorlog, en hij beschouwde zijn generatie als bedorven en ontmenselijkt. Een belangrijk thema in zijn werk is de inflatie, die in de Weimarrepubliek een onoverkomelijk probleem stelde: voor Horváth was inflatie niet enkel een economisch, maar ook, en vooral, een cultureel fenomeen. De personages die hij schildert, citeren uit de grote Duitse traditie — ofschoon Hongaars van afkomst was Duits Horváths moedertaal — en prijzen de klassieke literatuur, maar alles wat ze brabbelen, is een uitgeholde façade: de waarden en idealen van de hoogstaande Duitse cultuur hadden een inflatie doorgemaakt. Horváth maakte dankbaar gebruik van de politieke slagzinnen en de holle retoriek die hij uit de politieke wereld hoorde komen, en maakte er als het ware een ironische collage van. De figuren uit Horváths stukken spreken in slogans.

Met Italienische Nacht en Geschichten aus dem Wienerwald oogstte Horváth veel succes: hij won de Heinrich von Kleist-Preis. Al snel kwam hij in conflict met de censuur; Glaube Liebe Hoffnung mocht niet meer opgevoerd worden. Na de machtsovername door de NSDAP ging Horváth in vrijwillige ballingschap naar Oostenrijk, en reisde gedurende enkele jaren door Europa. Zijn twee late romans, Jugend ohne Gott en Ein Kind unserer Zeit, werden in uitgeverij Allert de Lange te Amsterdam gepubliceerd; de werken zijn uiteraard antifascistisch en analyseren de verwildering van de jeugd in nazi-Duitsland. In Duitsland zelf werd Horváth persona non grata; in 1936 werd hij officieel uitgewezen, zijn boeken werden verbrand en de SA doorzocht zijn verblijfplaats. Desalniettemin ondernam Horváth een poging opgenomen te worden in de officieel aanvaarde schrijverskring van het Derde Rijk, de Reichsverband deutscher Schriftsteller. Het is niet duidelijk of hij echt hoopte toegelaten te worden, in geldnood zat of de nazistische overheid wou provoceren.

Horváths dood is even intrigerend als anekdotisch. Na de Anschluss in 1938 vertrok Horváth node uit Oostenrijk. In Amsterdam droeg een waarzegger hem op naar Parijs te gaan, waar hem „een ingrijpende gebeurtenis“ te wachten stond. Horváth gehoorzaamde, en op de Champs Elysées viel inderdaad een boom op zijn hoofd, die hem op slag doodde. In zijn binnenzak stak, naast een pornografisch magazine, een reisvisum voor de Verenigde Staten.

De werken van Ödön von Horváth worden soms met die van Brecht vergeleken; ze tonen daadwerkelijk een soort vervreemding, die, uit maatschappijkritische beweging, de ironie als wapen gebruikt. Ook heeft Horváth, vergelijkbaar met Brechts korte mini-verhaaltjes (Herr Keuner), een aantal korte vertellingen geschreven, die over sport gingen, wat in de 20ste-eeuwse samenleving een belangrijk maatschappelijk onderwerp was geworden. Het politieke engagement van Brecht heeft bij Horváth echter veeleer een algemeen-morele ondertoon. Horváth beweerde zelf, dat hij in feite nooit komedies maakte: de humor in zijn stukken is een accurate weergave van de schrijnende absurditeit van de wereld.


Ödön von Horváth heeft bijgedragen aan 41 productie(s).

Ödön von Horváth heeft gewerkt in de volgende functies:


Het gehele overzicht van voorstellingen waaraan Ödön von Horváth heeft meegewerkt, voor zover geregistreerd in de Theaterencyclopedie:

NB: Bij de carrièreoverzichten zijn de voorstellingen gekoppeld aan de premièredatum. Het kan echter voorkomen dat personen niet aan de première meewerkten, maar pas later bij de voorstelling betrokken raakten.

Curriculum Vitae Theatrum
Productie Functie Producent Seizoen Premièredatum In regie van
Zur schönen Aussicht Auteur (schrijver libretto, scenario) Bühne 64 1971/1972 27 april 1972 Michael Kehlmann
Don Juan, terug uit de oorlog Auteur (schrijver libretto, scenario) Toneelgroep Theater 1972/1973 16 september 1972 Jochen Neuhaus
Geschichten aus dem Wiener Wald Auteur (schrijver libretto, scenario) De Haagsche Comedie 1972/1973 10 maart 1973 Guido de Moor
Kasimir en Karoline Auteur (schrijver libretto, scenario) De Haagsche Comedie 1972/1973 16 maart 1973 Wim van Rooy
Geloof liefde hoop Auteur (schrijver libretto, scenario) Toneelgroep Theater 1975/1976 19 september 1975 Jochen Neuhaus
De jongste dag Auteur (schrijver libretto, scenario) De Haagsche Comedie 1975/1976 20 september 1975 Wim van Rooy
Hotel De wijde blik Auteur (schrijver libretto, scenario) Stichting FACT 1978/1979 28 maart 1979 Pink Lobo
Und die Liebe höret nimmer auf Auteur (schrijver libretto, scenario) Holland Festival 1979/1980 2 juni 1980 Roberto Ciulli
Kasimir en Karoline Auteur (schrijver libretto, scenario) Publiekstheater 1981/1982 28 november 1981 Peter de Baan
De scheiding van Figaro Auteur (schrijver libretto, scenario) Toneelgroep Baal 1982/1983 26 maart 1983 Leonard Frank
Hotel De Wijde Blik Auteur (schrijver libretto, scenario) Het Theater In Alle Staten 1983/1984 2 december 1983
Don Juan komt uit de oorlog Auteur (schrijver libretto, scenario) Theater ' 80 1983/1984 2 februari 1984 Marcelle Meuleman
Op Biesterboan Auteur (schrijver libretto, scenario) Stichting Noordelijk Theater De Voorziening 1985/1986 14 september 1985 Josja Hamann
Kasimir und Karoline Auteur (schrijver libretto, scenario) Theater an der Ruhr 1985/1986 25 februari 1986 Roberto Ciulli
De Wijde Blik Auteur (schrijver libretto, scenario) Maastrichts Theaterensemble Het Vervolg 1987/1988 23 oktober 1987 Mark Timmer
Wienerwald Auteur (schrijver libretto, scenario) Theater Persona 1988/1989 7 januari 1989 Marcelle Meuleman
Kasimir en Karoline 'en de liefde houdt nooit op' Auteur (schrijver libretto, scenario) Theatergroep Duizel 1991/1992 28 februari 1992 Roland Jurriëns
De scheiding van Figaro Auteur (schrijver libretto, scenario) Stichting Theater Het Amsterdamse Bos 1991/1992 16 juli 1992 Frances Sanders, Silvia Andringa
Geloof, Hoop en Liefde Auteur (schrijver libretto, scenario) Noord Nederlands Toneel 1994/1995 31 maart 1995 Albert Lubbers
Don Juan komt terug uit de oorlog Auteur (schrijver libretto, scenario) Plaza Productie 1995/1996 9 september 1995 Jeroen van den Berg
Kasimir en Karoline Auteur (schrijver libretto, scenario) Theater Antigone 1995/1996 3 oktober 1995 Hubert Damen
Sladek Auteur (schrijver libretto, scenario) Het Nationale Toneel 1998/1999 15 januari 1999 Antoine Uitdehaag
Kasimir en Karoline Auteur (schrijver libretto, scenario) Ro Theater 1999/2000 15 april 2000 Guy Cassiers
Weg en weer Auteur (schrijver libretto, scenario) Ensemble Leporello 2001/2002 1 september 2001 Dirk Opstaele
Verhalen uit het Wienerwald Auteur (schrijver libretto, scenario) Het Nationale Toneel 2001/2002 12 januari 2002 Antoine Uitdehaag
Kasimir en Karoline Auteur (schrijver libretto, scenario) Compagnie Dakar 2001/2002 19 juli 2002 Victoria H. Meirik
Don Juan terug uit de oorlog Auteur (schrijver libretto, scenario) Toneelacademie Maastricht 2004/2005 17 september 2004 René Lobo
Kasimir & Karoline Auteur (schrijver libretto, scenario) Els inc. 2004/2005 27 januari 2005 Arie de Mol
Rund um den Kongress Auteur (schrijver libretto, scenario) Toneelacademie Maastricht 2005/2006 9 november 2005 Antoine Uitdehaag
Italiaanse nacht Auteur (schrijver libretto, scenario) Theater Oostpool 2006/2007 20 januari 2007 Arie de Mol
Kasimir en Karoline Auteur (schrijver libretto, scenario) Veenfabriek 2008/2009 25 juni 2009 Paul Koek, Johan Simons
Geloof liefde hoop Auteur (schrijver libretto, scenario) Toneelgroep Maastricht 2009/2010 16 januari 2010 Domien van der Meiren
Verhalen uit het Weense Woud Auteur (schrijver libretto, scenario) Toneelgroep Maastricht 2010/2011 5 januari 2011 Arie de Mol
Wiener Wald Auteur (schrijver libretto, scenario) Stichting Theater Het Amsterdamse Bos 2011/2012 6 juli 2012 Frances Sanders
Glaube Liebe Hoffnung Auteur (schrijver libretto, scenario) Volksbühne am Rosa-Luxemburg-Platz 2013/2014 4 maart 2014 Christoph Marthaler
Geloof Liefde Hoop Auteur (schrijver libretto, scenario) Frascati Producties 2013/2014 1 mei 2014 Maren Bjorseth
Geloof liefde hoop Auteur (schrijver libretto, scenario) Frascati Producties 2013/2014 1 mei 2014 Maren Bjorseth
Geloof, hoop en liefde Auteur (schrijver libretto, scenario) De Roovers Spelen VZW 2015/2016 25 november 2015
Hin und her Auteur (schrijver libretto, scenario) 't Barre Land 2018/2019 7 september 2018
Kasimir en Karoline Auteur (schrijver libretto, scenario) Stichting Toneelschuur Producties 2019/2020 6 november 2021 Nina Spijkers
Kasimir en Karoline Auteur (schrijver libretto, scenario) Stichting Toneelschuur Producties 2021/2022 11 november 2021 Nina Spijkers


Werken

  • 1927 Revolte auf Côte 3018 (toneel, in 1929 herwerkt tot Die Bergbahn)
  • 1927 Zur schönen Aussicht (toneel)
  • 1929 Sladek der schwarze Reichswehrmann. Historie aus dem Zeitalter der Inflation (toneel)
  • 1930 Der ewige Spießer. Erbaulicher Roman (roman)
  • 1931 Italienische Nacht (toneel)
  • 1931 Geschichten aus dem Wienerwald (toneel)
  • 1932 Kasimir und Karoline (toneel)
  • 1932 Glaube Liebe Hoffnung. Ein kleiner Totentanz (toneel)
  • 1935 Mit dem Kopf durch die Wand (toneel)
  • 1936 Don Juan kommt aus dem Krieg (toneel)
  • 1937 Jugend ohne Gott (roman)
  • 1937 Ein Kind unserer Zeit (roman)
  • 1937 Figaro läßt sich scheiden (toneel)
  • 1937 Der jüngste Tag (toneel)


Bronnen

  • Wikipedia
  • Productiedatabase
  • Barbara Baumann & Brigitta Oberle (1985), Deutsche Literatur in Epochen. München: Max Hueber.
  • Jaak De Vos (2001), Aspekte der deutschen Literatur im 20. Jahrhundert: Recht und Gericht in der deutschen Literatur des 20. Jahrhunderts. Syllabus bij het Opleidingsonderdeel Letterkunde I: Duits. Gent: Universiteit Gent. [cursus]
  • Gerhard Fricke & Mathias Schreiber (1988), Geschichte der deutschen Literatur. Paderborn: Ferdinand Schöningh.
  • Ödön von Horváth (1983), Jugend ohne Gott, in: Traugott Krischke (red.), Ödön von Horváth. Jugend ohne Gott. Frankfurt am Main: Suhrkamp.
  • Wolf Wucherpfennig (1986), Geschichte der deutschen Literatur. Von den Anfängen bis zur Gegenwart. Stuttgart: Ernst Klett.