Tip-Top Theater, Amsterdam
Ontwerp voor de decoratie van het interieur van het Tip Top Theater, Jodenbreestraat te Amsterdam. Ontwerp: Guillaume Dullé, 1930.
| Naam | Tip-Top Theater, Amsterdam |
|---|---|
| Plaats | Amsterdam |
| Type | Theatergebouw |
| Architect | Gulden en Geldmaker |
| Bouwjaar | 1914 |
| Openingsdatum | 17 maart 1914 |
| Directeur | Jozeph Kroonenberg |
Informatie
Adres: Jodenbreestraat 25, Amsterdam. Vanaf 1928: 27 .
Het Tip-Top Theater was een wat merkwaardig bouwsel in de overwegend joodse, overvolle arbeidersbuurt rond de Jodenbreestraat. Al snl ontwikkelde het zich tot een echt buurttheater; ook voor de bewoners van de nabijgelegen eilanden. In het politiearchief stond het volgende over het theater: "In het perceel Jodenbreestraat 25, het Tip-Top Theater, worden bioscoopvoorstellingen gegeven, afgewisseld door variéténummers en opgeluisterd door muziek/ De variéténummers bestaan uit zang, voordrachten, een goochelaar en toneelstukjes. De te maken muziek uit piano-viool-cello-slagwerk en harmonium." De nooddeuren van het theater kwamen uit in de naastgelegen Uilenburgersteeg. Doordat in deze steeg ook wel eens markt was, werd in de tijd van de stomme film de explicateur vaak overstemd door het geschreeuw van de marktkooplui.
Het Tip-Top Theater, door buurtbewoners uitgesproken als Tsjip-Tsjop, was een zogenaamde 'kesausies-bioscoop', waar het gebruikelijk was om tijdens de voorstelling pinda's te pellen en te eten. De doppen werden naar goed gebruik op de grond gegooid; als na een voorstelling de zaal werd geveegd konden er wel drie vaten mee gevuld worden. Niet voor niets hing in de hal een bordje met: 'Men wordt beleefd verzocht de mangelen geschild mee te nemen.' Een andere bijnaam voor het Tip-Top was 'cine-goge'.
Tijdens de oorlog heette het theater Jodenbreestraat Theater en zorgde operateur Piet Westendorp dat het (via een klein achterdeurtje) dag en nacht openstond om de wekelijkse uitkeringen van het verzet onder de achtergebleven familieleden van weggevoerde buurtbewoners te kunnen verspreiden.
Ook in de jaren vóór de bezettingstijd trok deze bioscoop, waar eveneens voorstellingen op het toneel werden gegeven, in belangrijke mate joods publiek en zocht de eigenaar over de hele wereld naar bijzondere films met joods georiënteerde thema's, die in andere theaters niet gedraaid werden zoals "Dybuk" en "Jiddel mit d'fiddel".
Vanaf 1941 verschenen alleen nog annonces over de voorstellingen in Het Joodsche Weekblad. De laatste advertentie waarin de naam van dit Theater voorkomt staat in de uitgave van 7 november 1941: "acteurs en actrices gevraagd eventueel kunnende zingen".
Volgens Wikipedia werd de bioscoop op 22 februari 1941 gesloten.
Toch zijn er in het Joods Weekblad later weer sporen te vinden van voorstellingen op het toneel in april en mei 1942. Er werd toen geadverteerd onder de naam Joden Breestraat Theater.
Volgens de website "Joods Amsterdam" vond de finale sluiting plaats op 4 juni 1942.
In De Telegraaf van 9 april 1945 is te lezen dat "net als met veel andere gebouwen in die buurt het geval is, het Tip-Top Theater in de Muiderstraat inwendig volledig gesloopt wordt". Kennelijk was de naam Jodenbreestraat inmiddels veranderd. Slopen betekende in die tijd, dat alle brandbare onderdelen, die zich nog in het gebouw bevonden weggehaald werden. Volgens Thomas Leeflang vond de definitieve sloop van het Theater in het begin van de 50-er jaren plaats en heeft zelfs het Gemeente Archief van Amsterdam er geen behoorlijke foto's van.
Het theater werd gesloopt in 1953.
Premières
Een chronologisch overzicht van de voorstellingen, die in dit theater in première zijn gegaan:
Een alfabetisch overzicht van de premières in het Tip-Top Theater, Amsterdam voor zover geregistreerd in de Productiedatabase, zie premières Tip-Top Theater, Amsterdam.
Een tweede locatie met de naam Tip-Top Theater, Amsterdam in de jaren 1997-2001
De Theaterschool Amsterdam heeft in het eigen gebouw (Jodenbreestraat 3) in 1997 en 2001 premières gegeven in een zaal, waaraan de naam Tip-Top Theater werd gegeven. De voorstellingen uit die tijd, zie Voorstellingen Tip-Top Theater tussen 1997 en 2001
Bronnen
- Productiedatabase
- Thomas Leeflang, Verstomde films; verdwenen Amsterdamse bioscopen. Amsterdam 2008
- Delpher Krantenarchief van de Koninklijke Bibliotheek
- Theaters in Nederland sinds de zeventiende eeuw onder redactie van Bob Logger, Eric Alexander, Menso Carpentier Alting, Nico van der Krogt, Nathalie Wevers.