Toneelvorm waarbij niet wordt gesproken en waarbij de handeling in gebaren en beweging wordt uitgebeeld.
De eerste komische pantomime-acts werden opgevoerd in het Romeinse theater. Vervolgens werd er in de commedia dell’arte ook pantomime gebruikt tussen de handelingen door. Aan het eind van de 19e eeuw vinden we pantomime terug in het variététheater, maar ook als clownacts in het circus. Een andere variant van een pantomime-act is de melancholieke clown Pierrot, die terug te voeren is op een personage uit de commedia dell’arte en die bekend is geworden door de Franse acteur Deburau (1796-1846). Het personage van de melancholieke clown is van grote invloed geweest op de komische helden van de stomme film: Charlie Chaplin en Buster Keaton. De belangrijkste 20e eeuwse pantomimespeler is Marcel Marceau(1923-2007). Hij creëerde het personage Bip, een melancholieke clown met een wit gezicht, zwartomrande ogen en een rode mond.
In de Angelsaksische theaterwereld wordt het woord pantomime, gebruikt voor een specifiek soort muzikale comedie-voorstelling voor de gehele familie, met name uitgevoerd rond de Kerstdagen tot en met het begin van het nieuwe jaar. De meest bekende pantomime voorstelling is die van Peter Pan.
Hieronder een chronologisch overzicht van de voorstelling die in Nederland onder de noemer Pantomime in première zijn gebracht, voor zover geregistreerd in de Productiedatabase
Of zie een alfabetische overzicht op titel van deze Pantomime voorstellingen
| |
|---|
| Die eingebildete Krankheit oder Harlequin als Hausdoctor - Deutsches Theater in der Amstelstrasse - 1821-08-18 |
| Das Ländliche Fest oder sogar die alten wollen tanzen - Producent onbekend - 1821-09-04 |
| Die beiden Schorsteinfeger oder der Teufel in der Mehlkiste - Deutsches Theater in der Amstelstrasse - 1822-01-18 |
| Die Müller oder der unglückliche Liebhaber - Deutsches Theater in der Amstelstrasse - 1822-01-29 |
| Zazan en Guluma of de minnenijd aan het hof van Karaim - Amsterdam Stadsschouwburg - 1826-02-03 |
| Rosa en Pauline of de edelmoedige krijgsman - Amsterdam Stadsschouwburg - 1826-02-17 |
| De schoenmaker in de wieg - Amsterdam Stadsschouwburg - 1826-02-20 |
| Arlequin gelukkig visscher - Amsterdam Stadsschouwburg - 1828-01-19 |
| Arlequin op de kermis, of het huur- en verhuur- kantoor - Amsterdam Stadsschouwburg - 1829-09-14 |
| De belagchelijke landjonker of het vastenavondfeest te Marseille - Amsterdam Stadsschouwburg - 1829-10-14 |
| Pierrot bruidegom of De gedaante-verwisseling van Arlequin - Stadsschouwburg (Amsterdam) (1774-1890) - 1830-01-25 |
| Het kasteel van Mac-Gregor - Amsterdam Stadsschouwburg - 1830-03-31 |
| Pantalon Mr. Broodbakker of Arlequin begunstigd door de liefde - Amsterdam Stadsschouwburg - 1831-09-03 |
| Pantalon Bloemist, of Arlequin begunstigd door Amor en Momus - Amsterdam Stadsschouwburg - 1831-12-08 |
| De schaking van Akschida - Amsterdam Stadsschouwburg - 1832-03-03 |
| Arlequin schoenlapper, of de triomf de liefde - Amsterdam Stadsschouwburg - 1832-03-29 |
| Pantalon Mr. Timmerman, of Arlequin begunstigd door de toovergodin Adirah - Amsterdam Stadsschouwburg - 1832-05-03 |
| Arlequin op het eiland der Polichinellen - Amsterdam Stadsschouwburg - 1832-09-01 |
| Orsino en Laurette - Amsterdam Stadsschouwburg - 1832-10-13 |
| Eginhart en Emma of De mandragende maagd - Amsterdam Stadsschouwburg - 1832-11-29 |
| Arlequin standbeeld - Amsterdam Stadsschouwburg - 1833-02-09 |
| Zemire en Azor of De schoone en het monster - Amsterdam Stadsschouwburg - 1833-03-27 |
| De herderin soldaat - Amsterdam Stadsschouwburg - 1833-06-04 |
| Arlequin en Pierrot medeminnaars - Amsterdam Stadsschouwburg - 1833-11-30 |
| Pantalon Paruikenmaker of De geestverschijning van Arlequin - Amsterdam Stadsschouwburg - 1834-01-30 |
| De Korsikanen - Amsterdam Stadsschouwburg - 1834-05-03 |
| Arlequin schoenmaker - Amsterdam Stadsschouwburg - 1834-09-06 |
| De smokkelaars - Amsterdam Stadsschouwburg - 1834-10-11 |
| De Hongaarsche deserteur - Amsterdam Stadsschouwburg - 1834-10-25 |
| Het kasteel van Mac-Gregor - Amsterdam Stadsschouwburg - 1834-12-03 |
| Belagchelijke landjonker of Het vasten-avond feest te Marseille - Amsterdam Stadsschouwburg - 1835-02-14 |
| Het vasten-avond feest te Marseille - Amsterdam Stadsschouwburg - 1835-04-30 |
| De toover-ring - Amsterdam Stadsschouwburg - 1835-10-10 |
| De dansomanie of De danszucht - Amsterdam Stadsschouwburg - 1835-11-18 |
| De minnares Huzaar - Amsterdam Stadsschouwburg - 1835-12-05 |
| Fleur d'Épine of De triumf van Arlequin door tooverkunst - Amsterdam Stadsschouwburg - 1836-02-26 |
| De barbier van Sevilien - Amsterdam Stadsschouwburg - 1836-03-26 |
| Uthal en Malvina - Amsterdam Stadsschouwburg - 1836-05-07 |
| Pantalon medeminnaar van Arlequin - Amsterdam Stadsschouwburg - 1836-09-03 |
| De wispelturige - Amsterdam Stadsschouwburg - 1836-09-28 |
| Odoardo - Amsterdam Stadsschouwburg - 1836-10-15 |
| De slaapwandelaarster - Amsterdam Stadsschouwburg - 1836-11-19 |
| Kia-King - Amsterdam Stadsschouwburg - 1837-02-25 |
| Wit en zwart, of de standverwisseling van Arlequin - Amsterdam Stadsschouwburg - 1837-04-08 |
| Georgette en Colas, of het dubbel huwelijk - Amsterdam Stadsschouwburg - 1837-05-13 |
| De logeergasten of Arlequin boodschaplooper - Amsterdam Stadsschouwburg - 1837-09-06 |
| Een divertissement - Amsterdam Stadsschouwburg - 1837-09-27 |
| De Scheveningsche visschers - Amsterdam Stadsschouwburg - 1837-11-30 |
| Arlequin op het gemaskerd bal - Amsterdam Stadsschouwburg - 1838-01-24 |
| Jenny of Het geheim huwelijk - Amsterdam Stadsschouwburg - 1838-02-17 |
| De twee gebroeders of De gevaren van het spel - Amsterdam Stadsschouwburg - 1838-03-03 |
| Asmodëus - Amsterdam Stadsschouwburg - 1838-04-07 |
| Arlequin schoorsteenveger - Amsterdam Stadsschouwburg - 1838-09-01 |
| Abou-Hassan - Stadsschouwburg (Amsterdam) (1774-1890) - 1838-10-13 |
| De schoone slaapster - Amsterdam Stadsschouwburg - 1838-12-01 |
| De opstand in het serail - Amsterdam Stadsschouwburg - 1839-02-02 |
| Het laatste bedrijf van het ballet de opstand in het serail - Amsterdam Stadsschouwburg - 1839-03-23 |
| De twee laatste bedrijven van het ballet de opstand in het serail - Amsterdam Stadsschouwburg - 1839-03-27 |
| Arlequin op het toover-eiland - Amsterdam Stadsschouwburg - 1839-04-06 |
| Arlequin, bediende van Pantalon, koffijhuishouder en restaurateur - Amsterdam Stadsschouwburg - 1839-08-31 |
| Willem Tell - Amsterdam Stadsschouwburg - 1839-12-14 |
| Zephyrus - Amsterdam Stadsschouwburg - 1840-02-01 |
| De gipsy of Het gestolen kind - Amsterdam Stadsschouwburg - 1840-04-25 |
| De verhuizing van Pantalon of de stoom-Arlequin - Amsterdam Stadsschouwburg - 1840-09-05 |
| Cyrus en Aspasia - Amsterdam Stadsschouwburg - 1840-10-17 |
| De metzelaar en de smit - Amsterdam Stadsschouwburg - 1840-12-12 |
| Zelinde - Amsterdam Stadsschouwburg - 1841-01-16 |
| Het laatste bedrijf van het ballet Zelinde - Amsterdam Stadsschouwburg - 1841-02-10 |
| De tweede afdeeling van het ballet de schoone slaapster - Amsterdam Stadsschouwburg - 1841-03-06 |
| Het finale van het ballet de schoone slaapster - Amsterdam Stadsschouwburg - 1841-03-08 |
| Arlequin, de heksen en de liefde - Amsterdam Stadsschouwburg - 1841-03-11 |
| De schoone Arsène - Amsterdam Stadsschouwburg - 1841-04-24 |
| Asmodèus - Amsterdam Stadsschouwburg - 1841-05-15 |
| De molenaars of de nachtelijke bijeenkomst - Amsterdam Stadsschouwburg - 1841-12-18 |
| Het Zwitsersche melkmeisje - Gelegenheidscombinaties - 1842-01-12 |
| De drie medeminnaars of Arlequin in handen van Samiel - Producent onbekend - 1843-09-14 |
| De minnarijen van Pierrot - Gezelschap A. Peters - 1848-08-19 |
| Lucifer en de Pachter - Gezelschap A. Peters - 1848-08-21 |
| De nieuwe onderneming van Arlequin, begunstigd door Amor - en F. Stemmerik Gezelschap o.l.v. A. Varangot - 1849-09-15 |
| Bronzen paard en de tooverring of eene uit de duizend en eene Arabische nachtvertellingen - Gezelschap A. Peters - 1851-07-22 |