50 jaar Het Nationale Ballet - In memoriam Rudi van Dantzig (door Martin Meng)
Inleiding
Op 19 januari 2012 overleed danser, choreograaf, artistiek leider van Het Nationale Ballet en schrijver Rudi van Dantzig. Door zijn positie, zijn werken en als mens was hij van grote invloed op velen en met name voor hen met een loopbaan in de danswereld.
In de periode van zijn overlijden geven diverse (oud-)collega's uitdrukking aan wat Rudi van Dantzig voor hen heeft betekend. Bijzonder is het diepgevoelde en onthullende relaas van danser, balletmeester en balletpedagoog Martin Meng, dat hij met zijn oud-collega's deelde op de besloten Facebook pagina voor (oud-)medewerkers van Het Nationale Ballet. Bijzonder zijn ook de reacties van veel van zijn (oud-) collega's die ter afsluiting van Martin's herinnering zijn toegevoegd.
Nu voor iedereen te lezen die met respect deze afdeling herinneringen van oud-medewerkers van Het Nationale Ballet in de Theaterencyclopedie bezoekt.
Mijn herinneringen aan Rudi van Dantzig.
Rudi heeft zoveel mensen aangeraakt, geinspireerd en beinvloed en iedereen heeft zijn eigen ervaringen met hem.
Ik herinner me vooral een door mijzelf niet gerealiseerde en verloren tijd.
Toen Rudi „Voor een verloren soldaat“ schreef, maakte hij een heel persoonlijke en intieme geschiedenis publiek. Nu keek ik naar een uitzending terug waarin Rudi o.m. verteld over zijn ervaring op zijn 11e, wat hij meer dan 40 jaar aan niemand verteld had. In die tv show werd hij op een toch wel erg sensatieachtige manier met dit zo persoonlijke thema geconfronteerd. Toen ik zag hoe hij in al zijn kwetsbaarheid en verwarring zo dicht bij zichzelf bleef zonder zich te verdedigen, werd ik heel diep ontroerd en raakte vol ontzag! In zijn breekbaarheid gaf hij tevens een soort oervertrouwen door. Dat voelde voor mij persoonlijk als een zo mooi geschenk van hem dat ik daardoor geinspireerd raakte om ook iets kwetsbaars van mezelf in de groep te delen! Omdat ik mij vroeger nooit door hem durfde te laten inspireren, wilde ik me nu niet meer terughouden en daarom een stukje van mijn eigen herinneringen opschrijven. Het is misschien voor velen niet interessant om te lezen, maar het geeft mij het gevoel een klein beetje evenwicht in mijn geschiedenis te herstellen.
De eerste keer dat ik met Rudi werkte was ik een jaar of 10 en had ik een paar repetities voor „het kleine jongetje“ in Romeo en Julia. Dit bleef slechts bij een aantal repetities omdat ik te jong bleek om 's avonds op het toneel te mogen staan.
Toen ik een jaar of 14 en op handtekeningenjacht in de Stadsschouwburg was, nodigde Rudi mij uit om een les mee te doen bij de groep. Ik weet niet precies meer hoe ik hierop reageerde, maar ik kreeg het uiteindelijk voor elkaar 2 volle dagen lessen en repetities te mogen kijken. Rudi was heel vriendelijk en gastvrij en ik mocht in alle studio's naar binnen om te kijken. Ik vond het doodeng, maar zeer indrukwekkend.
Toen ik 18 was zei Rudi na het zien van een schoolvoorstelling tegen mijn directrice dat ze mij geen audities mocht laten doen bij andere groepen, omdat hij mij graag bij Het Nationale Ballet wilde hebben. In mijn laatste schooljaar, gaf Rudi mij de hoofdrol in Nachteiland, wat wij met de akademie van hem mochten dansen. Jammergenoeg heb ik nooit van zijn vriendelijkheid en zijn gedrevenheid durven genieten. Ik was eigenlijk doodsbang voor hem.
Rudi stond voor zoveel dingen die ook met mij te maken hadden, maar waar mijn vader mij niet alleen jarenlang doodsbang voor had gemaakt, maar waar ik mij bovendien ook diep voor schaamde. Als er thuis over Rudi werd gesproken, kreeg mijn vader meestal een agressieve woedeaanval. Mijn vader „beschuldigde“ Rudi van homosexualiteit en riep dan woedend dat mijn moeder er de schuld van was, dat ik op die godvergeten balletschool zat! Mijn moeder probeerde hem tot bedaren te brengen, loog mijn vader voor dat Rudi niet homosexueel was maar met zijn vak getrouwd en ik stond dan doodsbang met ingehouden adem te kijken, hopend dat mijn vader erintrapte en vooral niet zou merken dat er met mij hetzelfde aan de hand was! De paniek die dit bij mij veroorzaakte zat zo diep dat deze mij er jarenlang van weerhield eens rustig over mezelf, mijn geaardheid en mijn leven na te denken. Nu weet ik dat echte paniek je hersens ervan weerhoudt normaal te functioneren, maar dat wist ik toen nog niet. De woede en jaloezie die ik had naar alle anderen toe voelde die wèl vrij leken te zijn en durfden te leven, compenseerde ik met spotziek gedrag en het mijzelf zinloos in de studio uitputten om maar vooral niets meer te voelen.
Toen Rudi met mij reperteerde was mijn enorme afweer er dan ook de oorzaak van, dat Rudi behoorlijk teleurgesteld in mij raakte. Ik durfde gewoon niemand te vertrouwen! Ook nadat ik in de groep zat en Rudi mij na mijn eerste voorstelling van Niemandsland een compliment gaf, reageerde ik afwijzend en beledigend, en zei hem dat ik liever méér voorstellingen had gekregen.
In 1996 kwam ik Rudi plotseling op straat tegen. Ik was net terug in Nederland na 2 jaren in Warschau als balletmeester te hebben gewerkt. Rudi was erg geïnteresseerd in Polen en toen hij hoorde dat de financiele situatie van het theater toen nog zwak was, bood hij gelijk aan om ze, zonder betaling, een ballet te geven! Heel jammer dat de directeur van het ballet zich in zijn eer aangetast voelde, toen ik hem enthousiast het nieuws meedeelde. Ik was diep teleurgesteld en heb Rudi er nooit over terug gebeld. Ik geloof dat het theater later wel iets van hem op het repertoire heeft genomen.
Ik heb Rudi daarna nooit meer gezien. Wel hoorde ik, heel wat jaren later, van mijn broer Jan dat hij eens een interview met Rudi had gehad. Rudi had toen tegen hem over mij gezegd: „Hij was begaafd maar zijn hart en zijn hoofd zaten niet op dezelfde golflengte.“ Dat vond ik zo liefdevol en delicaat omschreven! Ik had Rudi graag later teruggezien, toen mijn hart en hoofd wat meer in harmonie waren gekomen! Ik heb er toentertijd nooit van kunnen genieten met Rudi te werken en ik kijk nu met weer een heel ander verdriet dan de meesten anderen terug naar het verleden.
Het doet veel pijn om terug te kijken op zoveel niet gerealiseerde mogelijkheden en een verloren tijd die niet meer terug te halen valt. Ik ben blij voor allen die wèl een geweldige tijd met Rudi hebben gehad en ik hoop dat het verdriet om het verlies zal plaatsmaken voor een dankbaar gevoel voor al het moois dat er geweest en met elkaar gedeeld is!
Reacties van (oud-)collega's op bovenstaande herinnering van Martin Meng.
Nicolette Langestraat Lieve Martin....Ik ben hier stil van. Een kus van mij ♥; wat fantastisch dat je dit met ons deelt!
Daniëlle Valk Martin, je schrijft dat het misschien niet interessant is, maar dat is het zeker wel! Het ontroerd me om het te lezen......Tijdens de reunie heb ik je niet ontmoet, maar je was er toch wel? Succes met alles wat je doet!
Gisela Reinhold Wat een droevig verhaal.............
Loes van Veen Beste Martin, heel goed en sterk is het dat je niet je liefde voor de dans bent verloren, door deze ervaringen!
Connie Burgemeestre Heel begrijpelijk, die angst voor je vader. Gelukkig had je een moeder die jou wel begreep en op haar manier stiekem steunde. Wat toevallig dat jouw broer Jan de gelegenheid had om Rudi te intervieuwen. Je schreef een roerend verhaal, dat erg boeiend was om te lezen.
Corrice Rijkuiter ja ...een boeiend..... sad story, maar je bent wie je nu bent door dit meegemaakt te hebben en dat je het deelt met ons is inderdaad gewoon fantastisch, ook dat Rudi je al begrepen had, dank martin
Dhian Siang Lie Ik ben zeer onder de indruk van je diep gevoelde verhaal. Wat geweldig dat je ons daar deelgenoot van hebt gemaakt. Dank voor deze waardevolle bijdrage.
Dolf Smith Ik heb dit met tranen in mijn ogen gelezen, Martin. Het is een verhaal van "had ik maar...", "was ik maar..."en "kon ik maar...", kortom heel menselijk. Ik denk dat ieder van ons zo naar bepaalde delen in zijn of haar leven kijkt. Schijnbare toevalligheden en samenlopen van omstandigheden zijn vaak de oorzaak van frustraties, maar maken - zoals Corrie Rijkuiter zegt je tot de mens die je nu bent. Iemand die dit zo kan opschrijven, moet een mooi en goed mens zijn!....
Sonja Geerlings Martin wij hebben niet dezelfde tijd bij HNB gedanst maar toch krijg je een hele stevige digitale knuffel van mij. Wat voor ervaringen dan ook we zullen Rudi nooit vergeten! Ben je nu wel een beetje gelukkig???
Hein Hazenberg jeetje, Martin, wat een heftig verhaal!!! ik hoop dat we niet de eersten zijn aan wie je het hebt verteld! sterkte en ik hoop dat je nu gelukkig bent. Waar werk je nu?
Hierop reageert Martin Meng als volgt: Hein Hazenberg Ik heb met vrienden (en ook met therapeuten) gelukkig wel kunnen praten. Maar het voelt als iets heel belangrijks om jullie als mijn eerste collega's en/of voorbeelden te vertrouwen en een kwetsbaar stukje verleden, wat vroeger achter een soort muur zat, te delen! En om eindelijk ook een keer een door Rudi geinspireerde actie te ondernemen. Ik probeer hiermee ook een dankjewel Rudi te zeggen!
Esther Protzman Dat we vaak geen flauw idee hebben wat er in iemands hoofd en lichaam afspeelt (heeft gespeeld) dat blijkt wel weer.....Dat je goed kan schrijven wist ik al uit je reviews van de voorstellingen die je ziet en op DANSPUBLIEK, maar hoe je dit ook weer hebt verwoord, Martin........heeeeel diep zit dit.... zo diep , dat wij het haast kunnen voelen......ja ik word er ook stil van....hopelijk lucht het je ook op om het nu met ons te delen........lieve groet, Esther
Hierop reageert Martin Meng als volgt: Esther Protzman Lieverd, ik weet niet of dit een opluchting is, meer een bevrijding om jullie gewoon te vertrouwen van mens tot mens! En heel dichtbij toe te laten! Ik voelde dat ik eindelijk een geschenk van Rudi aan kon nemen, die menselijk gezien zo'n groots voorbeeld is, doordat hij zich echt heel kwetsbaar op durfde te stellen. En ik denk dat hij ons daar allemaal op een heel bijzondere manier mee heeft geraakt!
Leo van Emden Hoi Martin, wat een mooi verhaal. Ik kan mij nog heel goed herinneren dat je Nachteiland danste met Carla Box. Het was heel erg mooi, een prachtig ballet.
Frank Polak Beste Martin, jouw ontroerende verhaal heeft me niet losgelaten, je kent mij niet en ik jou niet, maar ik voel me toch erg met je verwant. In 1965 (ik was toen 23 en al ik het goed heb begrepen was jij 1 jaar) heeft Rudi Monument voor een gestorven jongen voor HNB gemaakt. Dat was, en is blijkbaar nog steeds, een gedurfd ballet. Ik heb die homoseksuele jongen waarover het ballet ging gekend en was behoorlijk ondersteboven van zijn zelfmoord. Vandaar dat dat ballet een grote impact op mij had. Rudi is 10 jaar ouder dan ik en toen ik in mijn pubertijd opliep tegen homofoben als je vader was Rudi een rolmodel voor mij. Ik bedenk me nu pas dat in het seizoen 1964/1965 toen Rudi Monument maakte er ook Brian MacDonald was die Aimez-vous Bach kwam instuderen. Hij was net zo'n homofoob als je je vader beschrijft. Ik hoop voor jou dat je vader er ondertussen anders over denkt.
Ilse van Berkel Je verhaal heeft me diep geraakt!
Myriame Schoenmaeckers Martin, ooit met je aan een operavoorstelling gewerkt, je mogen leren kennen als een gevoelige, warme, persoonlijkheid en nu deze herinnering, zo gedeeld met ons...Heel erg mooi. Gewoon een arm om je schouder!
Eyla Jeschke Dank je, Martin. Weer zoveel om over na te denken.......
Marta Reig Torres I don´t know you but I am very touched by your story and thankful to be shared with us!
Monique Rempt Lieve Martin, ben geraakt door je openheid en mooie woorden. Ik besef hoe dicht ik bij je was in die tijd en heb nooit geweten van dit gevecht in jezelf! Je was mijn grote inspiratie! In liefde en dankbaarheid denk ik daaraan terug! Liefs je Monique Rempt.
Hierop reageert Martin Meng als volgt: Monique Rempt Lieverd! Wat gek hè, ik dacht dat iedereen altijd door me heen kon kijken, wat me dan nog onzekerder maakte! Waar we nu op deze leeftijd allemaal nog achter komen! Liefs!
Eduard Greyling Everyone has such beautiful honest recollections of themselves through the life of Rudi... It is extraordinary how we all realise his influence on our lives and how he eventually influenced us in our way of thinking. I'm glad that he could share his talent with us.
Martin Meng reageert tenslotte op al deze reacties als volgt: Bedankt voor die lieve reacties mensen! Het voelt zo goed nu tòch een deel van de groep te kunnen en durven zijn, terwijl ik dat lang niet kon.