Uit TheaterEncyclopedie
Ga naar: navigatie, zoeken


Couperus.jpg


Louis Couperus (1917)

NaamLouis Couperus
Citaat'Zoo ik iéts ben, ben ik een Hagenaar...'
Volledige naamLouis Marie Anne Couperus
Geboortedatum10 juni 1863
Geboorteplaats Den Haag
Overlijdensdatum16 juli 1923
Overlijdensplaats De Steeg
BeroepAuteur, Schrijver
DisciplineToneel
 Website
Externe databases:
DBNL
VIAF

Louis Couperus (1863 – 1923) was een Nederlands schrijver. Hij werd geboren te Den Haag als jongste van elf kinderen. Zijn ouders woonden op de Mauritskade 11 (nu 43), naast de Oranjekazerne. Zijn vader was mr. John Ricus Couperus, gepensioneerd raadsheer in het toenmalige Nederlands-Indië, zijn moeder Jonkvrouwe Catharina Geertruida Reynst. Louis Marie Anne Couperus werd genoemd naar drie zusjes van hem die vóór zijn geboorte gestorven waren. In 1872 vertrok hij met zijn ouders naar Batavia, Nederlands-Indië, waar zij woonden op Landgoed Tjicoppo in Buitenzorg. In 1878 keerde hij naar Nederland terug. Zijn ouders gingen wonen aan de Nassaukade 4 (later gedempt, en omgedoopt tot Nassauplein). In 1881 ging hij voor de akte M.O. Nederlands studeren, waarvoor hij in 1886 slaagde. In 1884 verhuisden zijn ouders naar Surinamestraat 20, waar hij in 1886 'Orchideeën' schreef.

Eline Vere

In 1888 verscheen zijn roman Eline Vere als feuilleton in het dagblad Het Vaderland en was direct een groot succes. Hij had toen al twee dichtbundels gepubliceerd die vrijwel onopgemerkt bleven. Willem Kloos schreef een zeer negatieve recensie waarin hij Couperus aanried zijn heil elders te zoeken dan in de dichtkunst.

Huwelijk en reizen

Na een verblijf in Parijs trouwde hij in 1891 met zijn nicht Elisabeth Baud. Haar grootmoeder en de vader van Couperus waren broer en zus. Kort na zijn huwelijk begon het echtpaar Couperus reizen te maken, die hen naar talrijke landen voerden: Italië, Frankrijk, Duitsland en Engeland, Nederlands-Indië, Spanje en Japan. In Frankrijk vestigde Couperus zich enige tijd als schrijver in Nice. De Eerste Wereldoorlog bracht Couperus noodgedwongen door in Nederland, waar ook Eline Vere als toneelstuk werd opgevoerd.

Terugkeer naar Nederland en overlijden

In 1923 vestigde Louis Couperus zich in De Steeg, nabij Rheden, in een door vrienden en bewonderaars aangeboden huis, waar hij in juli 1923 op zestigjarige leeftijd overleed aan longvliesontsteking en bloedvergiftiging. Kort daarvoor - op 4 juni - was hij benoemd tot Ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw. Hij werd onder enorme belangstelling gecremeerd in het Crematorium Velsen te Driehuis. Zijn as werd een jaar later bijgezet op Begraafplaats Oud Eik en Duinen in Den Haag onder een monument met een afgebroken zuil. De as van zijn vrouw werd daar na haar dood in 1960 ook bijgezet.


Louis Couperus heeft bijgedragen aan 37 productie(s).

Louis Couperus heeft gewerkt in de volgende functies:


Het gehele overzicht van voorstellingen waaraan Louis Couperus heeft meegewerkt, voor zover geregistreerd in de Theaterencyclopedie:

NB: Bij de carrièreoverzichten zijn de voorstellingen gekoppeld aan de premièredatum. Het kan echter voorkomen dat personen niet aan de première meewerkten, maar pas later bij de voorstelling betrokken raakten.

Curriculum Vitae Theatrum
Productie Functie Producent Seizoen Premièredatum In regie van
De tweelingbroeders Bewerking Koninklijke Vereeniging Het Nederlandsch Tooneel (K.V.H.N.T.) 1916/1917 7 november 1916 Herman Roelvink
Caezar en Cleopatra Vertaling Koninklijke Vereeniging Het Nederlandsch Tooneel (K.V.H.N.T.) 1916/1917 16 september 1916 Herman Roelvink
Fidessa Bedacht naar Branoul Producties 2012/2013 10 april 2013
Noodlot Auteur (schrijver libretto, scenario) Gezelschap van Tivoli Schouwburg 1892/1893 26 november 1892
Verzamelingen Auteur (schrijver libretto, scenario) Verkade's Klein Tooneel 1916/1917 24 augustus 1916
Eline Vere Auteur (schrijver libretto, scenario) N.V. Het Hofstad Tooneel 1918/1919 4 oktober 1918 Louis Chrispijn jr.
Van en over Couperus Auteur (schrijver libretto, scenario) Albert Vogel 1962/1963 17 september 1962 Ton Lutz
Zo ik iets ben... Auteur (schrijver libretto, scenario) De Haagsche Comedie 1962/1963 20 april 1963 Bob de Lange
Eline Auteur (schrijver libretto, scenario) De Haagsche Comedie 1986/1987 27 maart 1987 Aram Adriaanse
Extaze Auteur (schrijver libretto, scenario) OPERA-tief 1987/1988 12 september 1987 Javier López Piñón
Extaze (deel 1) Auteur (schrijver libretto, scenario) Stichting Rein Edzard Produkties 1988/1989 6 oktober 1988 Eric Schneider
Extaze (deel 2) Auteur (schrijver libretto, scenario) Stichting Rein Edzard Produkties 1988/1989 13 oktober 1988 Eric Schneider
There Is No Solution, Because There Is No Problem Auteur (schrijver libretto, scenario) Produktie, Stichting Tij 13 mei 1989 Ireen Kolenberg
There Is No Solution, Because There Is No Problem Auteur (schrijver libretto, scenario) Stichting Tij Produktie 1988/1989 13 mei 1989 Ireen Kolenberg
Aan de weg der vreugde Auteur (schrijver libretto, scenario) Stichting Rein Edzard Produkties 1989/1990 23 november 1989 Elise Hoomans
Noodlot Auteur (schrijver libretto, scenario) Toneelgroep De Appel 1989/1990 19 januari 1990 Aram Adriaanse
Over poezen geschreven Auteur (schrijver libretto, scenario) Stichting Rein Edzard Produkties 1990/1991 16 mei 1991
De verliefde ezel Auteur (schrijver libretto, scenario) Stichting Rein Edzard Produkties 1991/1992 6 februari 1992 Rein Edzard
Heksen Auteur (schrijver libretto, scenario) CreaPlan Produkties 1991/1992 19 maart 1992 Ton van der Velden
Fidessa Auteur (schrijver libretto, scenario) Saga Jeugdtheater 1993/1994 8 november 1993 Sylvia Valkenburg
Kleine zielen I Auteur (schrijver libretto, scenario) Het Nationale Toneel 1993/1994 26 december 1993 Ger Thijs, Albert Lubbers
Kleine zielen II Auteur (schrijver libretto, scenario) Het Nationale Toneel 1993/1994 26 december 1993 Ger Thijs, Albert Lubbers
Langs lijnen van geleidelijkheid Auteur (schrijver libretto, scenario) Stichting Rein Edzard Produkties 1995/1996 27 oktober 1995 Gees Linnebank
De stille kracht Auteur (schrijver libretto, scenario) Stichting Speciale Internationale Produkties 1996/1997 16 januari 1997 Mette Bouhuijs
Dierbaar Auteur (schrijver libretto, scenario) Branoul Producties 1997/1998 30 januari 1998
Sol y sombra Auteur (schrijver libretto, scenario) Eric Vaarzon Morel 2001/2002 1 maart 2002
Noodlot Auteur (schrijver libretto, scenario) Productiehuis Rotterdam (Rotterdamse Schouwburg) 2001/2002 25 april 2002 Peter Sonneveld
Eline Vere Auteur (schrijver libretto, scenario) Het Nationale Toneel 2007/2008 22 december 2007 Léon van der Sanden
Van oude mensen, de dingen die voorbij gaan Auteur (schrijver libretto, scenario) Hummelinck Stuurman Theaterbureau 2007/2008 1 maart 2008 Ger Thijs
Couperus Auteur (schrijver libretto, scenario) Branoul Producties 2008/2009 26 januari 2009
Extaze Auteur (schrijver libretto, scenario) Branoul Producties 2010/2011 14 oktober 2010 Manon Barthels
Noodlot Auteur (schrijver libretto, scenario) Branoul Producties 2010/2011 1 april 2011 Manon Barthels
Het wonder van Den Haag Auteur (schrijver libretto, scenario) Branoul Producties 2011/2012 22 augustus 2011
De kleine zielen Auteur (schrijver libretto, scenario) Hummelinck Stuurman Theaterbureau 2012/2013 22 september 2012 Ger Thijs
De stille kracht Auteur (schrijver libretto, scenario) Toneelgroep Amsterdam 2015/2016 1 oktober 2015 Ivo van Hove
De dingen die voorbijgaan Auteur (schrijver libretto, scenario) Toneelgroep Amsterdam 2016/2017 8 december 2016 Ivo van Hove
Kleine zielen Auteur (schrijver libretto, scenario) Toneelgroep Amsterdam 2017/2018 8 oktober 2017 Ivo van Hove, Olivier Diepenhorst, Emilie Pos, Hannah de Meyer

Waardering

Boekbandontwerp van Jan Toorop voor Psyche

Hoewel de waardering voor het werk van Couperus al tijdens zijn leven begon terug te lopen, en hij na zijn dood zelfs enige tijd in de vergetelheid leek te raken, kwamen met name zijn romans toch steeds opnieuw weer in de belangstelling. Het verschijnen van een aantal biografieën en bewerkingen van zijn boeken voor film en televisie hebben daar zeker aan bijgedragen. Bekende televisiebewerkingen zijn: De kleine zielen (een televisieserie gebaseerd op De boeken der kleine zielen), Van oude mensen, de dingen die voorbijgaan en De Stille Kracht. Het verschijnen van een uitgebreide biografie door Frédéric Bastet in de tachtiger jaren zorgde ervoor dat Couperus weer volop in de belangstelling kwam te staan en dat zijn persoon voor het eerst voor een breder publiek eer werd aangedaan.

Tijdens zijn leven genoot Couperus een internationale reputatie. Zijn werk werd dan ook veelvuldig vertaald en herdrukt in het buitenland. Hij kwam onder de aandacht van Oscar Wilde, die zeer te spreken was over Footsteps of Fate, de Engelse vertaling van de roman Noodlot.

Op 9 mei 1923 om 3 uur 's middags vond een huldiging plaats ter ere van zijn zestigste verjaardag. In Kunstzaal Kleykamp werd hij tot Ridder in de Orde van de Nederlandsche Leeuw benoemd.

In 1993 werd het Louis Couperus Genootschap opgericht om liefhebbers van het werk van Louis Couperus bijeen te brengen en wetenschappelijk onderzoek naar het leven en het oeuvre van de auteur te stimuleren. Het Genootschap brengt het tijdschrift Arabesken uit.

Surinamestraat 20

Surinamestaat 20

Zijn vader liet in 1884 aan de Surinamestraat een huis bouwen, waar later het gezin ging wonen. Hier schreef Couperus zijn debuutroman, Eline Vere, in de achterkamer op de eerste verdieping.
In 2007 werd het huis te koop aangeboden. Op initiatief van de econoom prof. dr. Arnold Heertje is het 'Comité Louis Couperus Huis Surinamestraat' opgericht, met als doel (een deel van) het pand te verwerven en in elk geval de begane grond voor het Louis Couperus Museum te bestemmen. De schrijfster Hella Haasse en Anton Korteweg, voormalig hoofdconservator van het Nederlands Letterkundig Museum in Den Haag, hebben zich bij het actiecomité aangesloten. Inmiddels is de 'Stichting Couperushuis Surinamestraat' in het leven geroepen, die sponsors benadert om het pand te kunnen kopen en verbouwen. Lokale en landelijke bestuurders hebben duidelijk gemaakt dat er op overheidssteun niet behoeft te worden gerekend.
Het huis aan de Surinamestraat 20 bevat nog de marmeren en parketvloeren waarover de gevierde romancier heeft gelopen. Ook de originele plafonds, houten lambriseringen, glas-in-loodramen en een 'authentieke wc' zitten er nog in. Er is tevens nog een 'dienkeuken met originele servieskast'. Het huidige Louis Couperus Museum bevindt zich op Javastraat 17, Den Haag.

Prijzen

  • 1889 - D.A. Thiemeprijs voor Eline Vere
  • 1914 - Nieuwe Gids-prijs voor Antiek toerisme
  • 1923 - Tollensprijs voor zijn hele oeuvre

Bibliografie

Dit beeld van Louis Couperus staat aan het Lange Voorhout in 's-Gravenhage.
Louis Couperus in de Surinamestraat
Foto: P.L. van Till
  • 1884 - Een lent van vaerzen (gedichten)
  • 1886 - Orchideeën (gedichten)
  • 1889 - Eline Vere
  • 1890 - Noodlot
  • 1892 - Extaze. Een boek van geluk
  • 1892 - Eene illuzie
  • 1893 - Majesteit
  • 1894 - Reis-impressies
  • 1895 - Wereldvrede
  • 1895 - Williswinde
  • 1896 - Hooge troeven
  • 1896 - De verzoeking van den H. Antonius
  • 1897 - Metamorfose
  • 1898 - Psyche
  • 1899 - Fidessa
  • 1900 - Langs lijnen van geleidelijkheid
  • 1900 - De stille kracht
  • 1901 - Babel
  • 1901 - De boeken der kleine zielen. De kleine zielen
  • 1902 - De boeken der kleine zielen. Het late leven
  • 1902 - De boeken der kleine zielen. Zielenschemering
  • 1903 - De boeken der kleine zielen. Het heilige weten
  • 1902 - Over lichtende drempels
  • 1903 - God en goden
  • 1904 - Dionyzos
  • 1905 - De berg van licht
  • 1906 - Van oude menschen, de dingen, die voorbij gaan ...
  • 1908 - Aan den weg der vreugde
  • 1910 - Van en over mijzelf en anderen. Eerste bundel
  • 1914 - Van en over mijzelf en anderen. Tweede bundel
  • 1916 - Van en over mijzelf en anderen. Derde bundel
  • 1917 - Van en over mijzelf en anderen. Vierde bundel
  • 1911 - Antieke verhalen, van goden en keizers, van dichters en hetaeren
  • 1911 - Korte arabesken
  • 1911 - Antiek toerisme. Roman uit Oud-Egypte
  • 1911 - De zwaluwen neêr gestreken ...
  • 1912 - Schimmen van schoonheid
  • 1912 - Uit blanke steden onder blauwe lucht. Eerste bundel
  • 1913 - Uit blanke steden onder blauwe lucht. Tweede bundel
  • 1913 - Herakles
  • 1915 - Van en over alles en iedereen
  • 1915 - De ongelukkige
  • 1917 - De komedianten
  • 1917 - Jan en Florence
  • 1917 - Wreede portretten
  • 1918 - Der dingen ziel
  • 1918 - Brieven van den nutteloozen toeschouwer
  • 1918 - Legende, mythe en fantazie
  • 1918 - De verliefde ezel
  • 1919 - De ode
  • 1919 - Xerxes of de hoogmoed
  • 1920 - Iskander. De roman van Alexander den Groote
  • 1920 - Lucrezia
  • 1921 - Met Louis Couperus in Afrika
  • 1922 - Het zwevende schaakbord
  • 1923 - Oostwaarts
  • 1923 - Proza. Eerste bundel
  • 1924 - Proza. Tweede bundel
  • 1925 - Proza. Derde bundel
  • 1924 - Het snoer der ontferming
  • 1925 - Nippon

Over Louis Couperus

Er bestaan vele studies over Louis Couperus. De standaardbiografie is van Frédéric Bastet:

Een groot prentenboek werd eveneens door Bastet samengesteld:

Een handzaam overzicht geeft H.T.M. van Vliet in het lemma 'Louis Couperus' in het Kritisch literatuur lexicon, afl. 98, augustus 2005.

Voor Couperus' debuutroman Eline Vere raadplege men het Synthesedeeltje: M. Klein & H. Ruijs. Over Eline Vere van Louis Couperus. Amsterdam: Wetenschappelijke Uitgeverij, 1981

Een analyse van Couperus' denkwereld, gebaseerd op Eline Vere, Noodlot, Psyche, Van oude menschen, Aan de weg der vreugde, Antiek toerisme en vele andere werken, kunt u vinden in: Maarten Klein, Noodlot en wederkeer. De betekenis van de filosofie in het werk van Louis Couperus. Maastricht: Shaker Publishing B.V, 2000.

Een op trefwoorden doorzoekbaar gegevensbestand met meer dan 3600 bibliografische beschrijvingen van secundaire literatuur (artikelen, recensies en studies) over Louis Couperus is te vinden op de website van het Louis Couperus Genootschap.

Externe links

Bronnen