Lichtontwerper

Definitie voor de productiepagina's

In de Theaterencyclopedie wordt bij de registratie van de betrokkenen bij de totstandkoming van een voorstelling de term Licht zowel gebruikt voor de persoon die als lid van het ontwerpende team een origineel lichtontwerp maakt en en verder wordt aangeduid met de term Lichtontwerper.
Er kan ook bedoeld worden een persoon of een bedrijf die een dergelijk ontwerp in de praktijk realiseert, bijvoorbeeld een theatertechncius gespecialiseerd in licht die de technische belichtingsmogelijkheden samenstelt, waarmee bijvoorbeeld de regisseurs andere ontwerpende betrokkenen het toneelbeeld kunnen bepalen ten aanzien van het licht.

Achtergrond

Lichtontwerper is de beroepsbenaming voor degene die de belichting van een theaterproductie ontwerpt. De lichtontwerper combineert drie zaken: vakkennis met betrekking tot de fysieke eigenschappen van licht, kleur en het technisch belichtingsmateriaal, als tweede de organisatorische kennis en vaardigheden m.b.t. het verloop van het belichtingsproces en de voorstelling en als derde de artistiek dramaturgisch kennis en vaardigheid om een autonome artistieke bijdrage te leveren aan het geheel van de productie. Deze laatste vaardigheid is daarbij het belangrijkste.

De eerste twee vaardigheden moeten aanwezig zijn bij alle goede of op het gebied van licht gespecialiseerde theatertechnici, de derde vaardigheid is geheel vergelijkbaar met die van de andere ontwerpers zoals van decors, kostuums e.d.

De functie van lichtontwerper is ontstaan in met name de Angels-Saksische theatertraditie, toen in de eerste helft van de twintigste eeuw, de technische mogelijkheden t.a.v. het manipuleren van licht groter werden. Voor die tijd was theaterbelichting voornamelijk een zaak van 'verlichting' en werd deze bepaald door de regisseur/choreograaf en/of de decorontwerper. Theatertechnici realiseerden hun wensen vervolgens met behulp van de beschikbare lichtarmaturen en -regelmogelijkheden. Door de ontwikkeling van de technisch mogelijkheden ontstonden veel meer mogelijkheden om door middel van belichting de scenografie te bepalen. Hiervoor zijn echter artistieke dramaturgische kennis en vaardigheden vereist.

De lichtontwerper ontwikkelt in overleg met de regisseur en andere leden van het creatieve team een concept voor de belichting en stelt op basis van de beschikbare technische mogelijkheden en budget een lichtplan en draaiboek op. In het lichtplan wordt vastgelegd welk schijnwerper gebruikt zal worden in welke positie. In het draaiboek stelt hij vast op welk moment in de voorstelling, in welke sequentie en tijd de toneelbeelden door middel van lichteffecten wijzigen.

Nederland

In Nederland werd nog lang het lichtontwerp door de decorontwerper bepaald, al of niet met behulp van een theatertechnicus of soms deze ook alleen. Sinds de zeventiger jaren is lichtontwerp inmiddels, zeker bij grote gezelschappen, uitgegroeid tot een zelfstandige artistieke functie, die vaak wordt ingevuld door ontwerper met een theatertechnische achtergrond, die zich daarnaast ook artistiek heeft ontwikkeld. Enkele bekende Nederlandse lichtontwerpers zijn Kees van de Lagemaat, Reinier Tweebeeke, Henk van der Geest en Uri Rapaport. Inmiddels hebben zich ook diverse lichtontwerpers ontwikkeld met uitsluitend een artistieke achtergrond, c.q. opleiding. Een voorbeeld daarvan is o.a. de Fransman Jean Kalman, die in Nederland veel lichtontwerpen voor producties van De Nederlandse Opera heeft gemaakt.

Voor een overzicht zie: Lichtontwerpers

Zie ook: Theatervormgeving