Kunst- en vliegwerk

Aanduiding voor de spectaculaire theatereffecten die in 1665, in de Amsterdamse Stadsschouwburg aan de Keizersgracht, samen met het coulissendecor geïntroduceerd werden en die bijna twee eeuwen lang voor het publiek een belangrijke attractie vormden. Het ging om een hele machinerie waarmee allerlei natuurverschijnselen (een woeste zee, een waterval, een vulkaanuitbarsting) natuurgetrouw konden worden nagebootst, waarmee men geesten uit het niets kon laten opduiken en waarmee men engelen en goden door de lucht kon laten vliegen. De uitdrukking 'met kunst- en vliegwerk' wordt vandaag de dag in het Nederlands nog steeds gebruikt voor situaties waarin, onder hoge druk, met allerlei kunstgrepen, iets tot stand is gebracht.

De Wolk in de Schouwburg in Amsterdam. Detail van de plattegrond van de Schouwburg aan de Keizersgracht met Kunst- en Vliegwerk. Ongekleurde gravure door Willem Writs, ongesigneerd en ongedateerd. Collectie TIN.