Ellen Vogel: Biografie - Taalgevoelig
Eenlevenlangtheater Ellen Vogel:
- Homepage Eenlevenlangtheater Ellen Vogel
- Biografie
- Repertoire
- Audio
- Video
- Volgens Ellen Vogel
- Volgens anderen
- Colofon
Taalgevoelig
Met twee voordrachtskunstenaars als ouders was de jonge Ellen Vogel meer dan gemiddeld gevoelig voor teksten:
"Toen ik vijf jaar was, mocht ik mee naar De Witte in de duinen, de pendant van de beroemde sociëteit, maar hier mochten de vrouwen mee. Daar ging mijn moeder in een grote badstoel ‘De dood van Vesta’ (Couperus) uit haar hoofd zitten leren. Ik zat zo’n beetje om die stoel heen in het zand te spelen en als daar dan die prachtige teksten klonken, dan drong dat als een soort regen in mijn huid. Dat is het merkwaardige: er zijn nu nog stukken daarvan die ik uit mijn hoofd ken."
"Van Couperus had ik alles al gelezen toen ik twaalf jaar was. Ook de boeken waar ik helemaal niets van begreep. Maar toch... ik vrat het en ben altijd een waanzinnig liefhebster van Couperus gebleven. Die man was als schrijver zijn tijd ver vooruit. Het is zo knap hoe hij in die tijd - hij schreef immers rond de eeuwwisseling over de "upper ten" van Den Haag op de gedachte kwam hen "kleine zielen" te noemen. Het zijn ook kleine zielen, die Couperus beschrijft, maar ze hebben alleen een geweldige charme, iets wat ze aantrekkelijk maakt, een overgevoeligheid... ze doen er alleen niets mee. (...) Ja, ik kom uit een Couperusgezin. Mijn vader en moeder droegen uit zijn werken voor en mijn broer Albert later ook. Ik niet, tot nu toe. Dat komt ook, omdat ik een typische toneelspeelster ben. Ach, ik heb alle boeken van Couperus en lees ze regelmatig, maar nu heb ik voor mijn rol als Constance uit "De boeken der kleine zielen" dit boek toch nog eens opnieuw gelezen.' (Geciteerd uit: De Waarheid, 30 april 1969)
Toneel betekende Taal en dus moest Ellen Vogel als kind al ‘goed en duidelijk articuleren’, waardoor mensen vaak dachten dat ze wat bekakt sprak. Ze hield van taal en las veel. Couperus werd haar met de paplepel ingegeven, met het gevolg dat Ellen op twaalfjarige leeftijd alle boeken van de geliefde schrijver al gelezen had, zelfs De Boeken der Kleine Zielen. Door de indrukken die ze in haar jeugd opdeed, bleef de naam van Louis Couperus altijd met die van Ellen verbonden. Velen zullen zich haar kunnen herinneren als Constance uit de NCRV televisieserie De kleine zielen.
In een interview in Trouw van 15 november 1976 spreekt Ellen Vogel over de kracht van de Nederlandse taal: "Ik ben het niet eens met mensen die het Nederlands een lelijke taal vinden. Elke taal die goed wordt gebruikt, maar daar mankeert het vaak aan, heeft mooie klanken. Het Nederlands heeft iets heel krachtigs en vols. De taal van Vondel vind ik bijvoorbeeld schitterend. Zijn woorden zijn net orgelklanken."
Ellen Vogels vroege jeugd was onbezorgd en gelukkig. Midden in de hal van haar ouderlijk huis stond op een schildersezel een groot gesigneerd portret van koningin Elisabeth van Roemenië, naar wie het huis (Elisavetha) vernoemd was. Haar vader had nog voor haar opgetreden. Huize Elisavetha was altijd druk en werd regelmatig bezocht door familie en vrienden, waaronder politici, acteurs, kunstenaars en schilders.
"Het was heel interessant om die mensen te leren kennen, bijvoorbeeld Chris de Moor, schilders zoals Jacobus Cossaar, Jan Toorop en Willem van Konijnenburg. Ook kwam bij ons Theo van der Pas thuis, natuurlijk dé pianist in die tijd. Ik heb ze als klein kind allemaal wel gezien en dat was natuurlijk toch heel leuk."
Natuurlijk mochten de kinderen Vogel ook mee naar de Koninklijke Schouwburg, om te zien waar hun ouders optraden.
"Ik moet heel klein geweest zijn toen ik daar voor de eerste keer kwam; vijf, zes jaar, zoiets. Dan droeg mijn vader voor: Shakespeare, fragmenten uit ‘Oidipous’, Vondel. Een of twee keer hebben we een hele avond gezien, zodat we later wisten wat onze vader en moeder deden. Daarna ging je weer naar huis, want dan moest je naar bed."
In de winter van 1929 vierden Ellens ouders in februari op de Frankenslag hun koperen bruiloft met een groot feest, waar alle notabelen uit de Haagse en nationale kunstenaarswereld waren uitgenodigd. De kinderen waren verkleed in Fries boerenkostuum. Zij kwamen op uit de grote marmeren hal en moesten versjes voordragen voor het publiek, dat verzameld was in de eetkamer, met vader en moeder Vogel op de eerste rij. Op die februariavond maakte de zevenjarige Ellen haar toneeldebuut.
Bron: teksten grotendeels overgenomen uit het boek Ellen Vogel. Een hommage van Tonko Dop en Anneke Muller (Terra Lannoo 2007).