50 jaar Het Nationale Ballet - Herinneringen aan collega's, voorstellingen en/of omstandigheden

Dit is een pagina in de reeks: 50 jaar Het Nationale Ballet. Voor meer informatie, zie aldaar.

Bijzondere en opvallende herinneringen aan collega's, voorstellingen en/of omstandigheden

De citaten in onderstaande bundeling gedateerd 2 februari 2012, zijn letterlijk overgenomen van wat in de periode juli t/m november 2011 aan verhalen over bijzondere (voorstellings-) omstandigheden op de Facebook HNB50 groepspagina heeft gestaan en zoals ze zijn neergeschreven door degenen wiens naam erbij is vermeld. De inleiding, verbindende teksten en de selectie van de citaten en de samenstelling zijn van Dhian Siang Lie.

NB1: De namen van de oud-medewerkers zijn die zoals ze in de tijd van hun dienstverband met Het Nationale Ballet werden gebruikt. Een aantal van hen voert nu een andere naam.

NB2: Achter de namen van oud-medewerkers staat één maal tussen haakjes vermeld in welke periode. Achter de namen van de overleden medewerkers staan de geboorte- en sterfdatum vermeld, voor zover deze bekend zijn.

Danny de Leeuw (Nu Daniël McLion -1970/71) schrijft op 4 juli 2011: “Ik heb nog een memorabel verhaal over Corrie Rijkuiter, die in paniek de kantine van de Stadsschouwburg kwam in rennen: "Ze hebben mijn keukenkast/buffet op de straat neergezet! ", nu (Ik zie het nog voor me. Ja , nu 40 jaar geleden!). En liften kon ik niet zo best; maar verhuizen... als geen ander!)“

Voor Martin Wagenaar (1978/81) was dat aanleiding, samen met een herinnering aan Coleen Davis, om op 12 juli 2011, te memoreren: “In de jaren dat HNB nog in de schouwburg zat werden de technici vaak gevraagd om met de bus van het ballet dansers van de ene naar de andere woning te verhuizen, begin en eind van het seizoen was het altijd druk met verhuizen. Coleen hebben we ook eens verhuisd. Ik weet niet of het bij Coleen ook zo was, maar als we gevraagd werden dan werd ons ook altijd verteld dat het niet veel was wat er moest worden verhuisd. "Niet veel" was vaak een understatement. Coleen betaalde ons met ieder een blikje bier en het smaakte fantastisch.”

Over de technici gesproken: Sonja Geerlings (1963/1977) roept naar aanleiding van een groepsfoto van ‘de techniek in galakostuum’ op 4 juli 2011 uit: “Ik vergeet nooit Henk Koegler, slapend in een stoel terwijl het achterdoek opging, volgens mij gedurende de voorstelling.” Waarop Martin Wagenaar reageerde met: “Henk ging altijd op de zaterdag voor Pasen, als we hadden opgebouwd in de Stadsschouwburg de stad in om nieuwe kleren te kopen. Hij moest er tenslotte op zijn paasbest uitzien. Ik weet nog dat hij 's avonds de schouwburg in kwam in een prachtig wit kostuum. Daar liep hij in te changeren, werkte mee om de voorstelling af te breken en stond in hetzelfde pak de trailer van Kat te laden.”

Leo van Emden (1988/91) haalt naar aanleiding van een zoektocht naar wie precies op een foto staan een programmaboekje van de voorstelling Romeo en Julia uit 1984 te voorschijn en dat roept de volgende herinnering op 12 juli 2011: ” Het is Katalene Borsboom, bron Romeo en Julia programmaboekje 1984. Je weet wel die fantastische serie in Carre met orkest op de toren van het balkon en de piste als toneel. Met 1 voorstelling met de onvergetelijke gehele Nederlandse Cast o.a. Fred, Katalene, Henny, Maarten, Reinbert, Rachel, Leo. Ik zat nog op school en mocht meedoen als Konijnenverkoper, onvergetelijke ervaring.” Wat Danielle Valk-Bakker (1987/96) tot de volgende opmerking brengt: “Wat geweldig dat jij toen al mee mocht doen Leo!! Ik zat een van die voorstellingen vol bewondering naar Jane Lord te kijken, die toen al een prachtige Julia danste!! Dat ik later een keer voedster zou 'dansen' had ik toen nooit kunnen bedenken. Geweldig om te doen, maar ik sprong toch nog liever rond in de madolinedans...” en Jane Lord (1979/00): “Ah, je bent lief, Danielle! Wat waren die voorstellingen in Carré bijzonder! Ik ontmoet nieuwe vrienden, die niet weten dat ik danste, die er ook waren. Het blijft heel dierbaar voor mij.”

Naar aanleiding van een foto van de75ste verjaardag van Marianne Hilarides, waarop Jan Hofstra kwiek en fief op staat, reageert Cockie van Oost (nu van Vliet -1966/67) via een aparte e-mail: ”Ik zie allerlei bekende namen voorbij gaan en dan komen er zoveel herinneringen terug. Vooral Jan Hofstra. Want wij gingen naar Duitsland om een nieuw theater te openen dat was in Passau. En daar dansten wij het zwanenmeer. Dus voor de voorstelling doe ik mijn warming up en sta ik in eens onder stroom omdat ik van de spotlight naar de verwarming overstapte. En toen stond ik gelijk vast aan de stroom. Jan zag dat en die nam een enorme sprong en trok mij zo van de elektriciteit af. Nou hij heeft echt mijn lk leven gered. Dus je begrijpt wel dat het voor mij een kanjer is anders had ik hier niet meer gezeten”

Op 16 juli 2011 komt Gisela Reinhold (1961/71) nog even terug op Henk Koegler en de voorstelling in de arena van Malaga in 1968: “Waren op tournee in Spanje, bloedheet en moesten overdag repeteren in een arena met wit zand. Geen schaduw, niks. Stieren stonden in hun stallen snuivend te wachten op wat komen zou en grote ratten overal. Vreselijk. Er moest een toneel opgebouwd worden ook in die bloedhitte. Weet nog dat Henk Koegler door de reflectie van de zon tijdelijk blind werd. Gelukkig voor hem goed gekomen. De voorstelling zelf een groot succes. Werd geopend met publiek dat met kaarsjes ons verwelkomde. Kippenvel!” De herinnering aan Jan Hofstra is aanleiding om daar nog aan toe te voegen: “…….en ik zie hem altijd lachend voor mij moe of niet ,dank JAN”

De voorstelling in de Arena van Malaga komt een aantal malen terug en de kaarsjes die het publiek bij aanvang brandden, waren toch wel heel bijzonder: Sonja Geerlings reageert: “Bizar om het Zwanenmeer te dansen op een plek waar de stierenzielen nog ronddwaalden, in de arena van Malaga. De voorstelling werd afgesloten met een zee van kaarslicht, iedere toeschouwer en dat waren er velen, had een kaarsje in de hand. Mooie traditie” Ze corrigeert op 22 juli 2011 nog: “Inmiddels heb ik gelezen dat die kaarsjes bij aanvang van de voorstelling brandden”

Later (op 12 augustus) haalt ook Marcelle Meuleman (1964/69) aan: “Ja, dat feeërieke kaarslicht maakte grote indruk. Voor de voorstelling liepen we over de muren van de hokken en keken naar de stieren beneden ons te kijken. Onze tutu's hingen aan de haken waar de dode stieren aan werden opgehangen. En onze voeten wasten we in de bassins waar de gedode stieren werden afgespoeld... Hoe romantisch...” En dat verleidt Sonja er weer toe te reageren: “Toen ben ik vegetarisch geworden!” Gisela Reinhold gaat verder: “Wat op mij indruk maakte waren inderdaad de stieren, de ratten op de wc (nou ja wc, een gat in de grond) en de kleine ruimte waar de toreadors hun gebed aan Maria deden. Een klein kapelletje.”

Een andere voorstelling waar de omstandigheden door velen als heel bijzonder zijn ervaren, waren de voorstellingen in Athene, in het oude Romeinse amfitheater: Herodes Atiicus. Het Nationale Ballet is daar meerdere keren opgetreden: (juni 1978 en 1990). De eerste keer dat Athene ter sprake kwam was op 22 juli 2011, toen Ilse van Berkel (1975/80) naar aanleiding van een foto opmerkte: “Hallo allemaal, deze foto is van de toernee naar Athene in 197? Weten jullie nog dat de trainingen naast het Olympische zwembad waren? En dat we niet mochten zwemmen? Er staan heel veel dansers op deze Serenade foto. Het was een geweldige belevenis, de vleermuizen vlogen om je hoofd en gaven je een extra lift. En om de Acropolis te zien terwijl je over je rechterhand keek .... WAUW.. O ja, al die lichtjes van sigaretten in het publiek...” Nicolette Langestraat reageerde instemmend: “Ik vergeet dat echt nooit. Boven die rechterhand was inderdaad de maan. Wow!!!! En onze tutu's waaiden zo mooi met de wind mee. Fantastisch. Een droom. Ongelooflijke ervaring. Dank voor deze foto.”

Dhian Siang Lie (1966/91)memoreert de ontvangst door de ambassadeur aldaar: “Behalve de geweldige sfeer in het (oorspronkelijk overdekte) theater met bijna 2000 jaar geschiedenis, herinner ik me ook een geweldige ontvangst na afloop van een van de voorstellingen op de Nederlandse Ambassade met een heus diner. Met een (oudere) ambassadeur en zijn vrouw (het was hun laatste diplomatieke post voor zijn pensioen) die werkelijk interesse hadden in de verhalen van de dansers en andere medewerkers. Ze kwamen persoonlijk bij iedereen aan tafel zitten praten. Wat een gastheer en -gastvrouw!”

Op 3 oktober 2011, komen beide Nicolette en Ilse nog eens terug op de voorstellingen in het Herodes Atticus theater in 1978. Nicolette: “Deze tournee in Athene was het heerlijkste ooit!!!! In de avond met de voorstelling boven je rechter arm was de maan............................ Beeldig!!!!!” En Ilse: “Het is een van de mooiste herinneringen uit mijn leven! De lichtjes van de sigaretten in het publiek ... De Acropolis verlicht. En dan die schrijdende passen van de tem[pel af, ah! En na de voorstelling met zijn allen eten.” “Van mij ook Ilse!!!!!! Was te heerlijk voor woorden. Een droom!” reageert Nicolette en Ilse brengt dan wat evenwicht door zich ook de hotelkamer nog te herinneren: “O ja, de airco in de hotelkamer was stuk, hahaha! Pfpfpfpf!”

Daniëlle Valk sluit zich bij de mooie herinneringen aan Athene aan, maar die gaan over de tournee in 1990; ze zegt: “….. ja, heel mooi! We zijn er ook met Mozart Requiem van Toer geweest. Prachtig om daar te dansen...” Van deze toernee in 1990 plaatst Sandra Verbaas (1986/97) op 23 augustus 2011 een heel fotoalbum en zegt bij een van de foto’s: “The performances were magical”

Roderick van Gelder (1977/83) krijgt een andere associatie, bij de mooie herinneringen aan de voorstelling in Athene. Hij zegt op 22 juli 2011: “ik zal nooit een voorstelling van Vier Letzte Lieder in the 'Muny Opera' in St Louis vergeten. Achter op het toneel van dit openlucht theater stonden twee grote bomen. En als Gundala Janovitch's stem wegstierf was er een lichte wind die blaadjes van de bomen blies tussen de dansers die langzaam van het toneel liepen. Een mooier eind van wat nog steeds een van mijn favoriete balletten is, heb ik nooit gezien.”

Naar aanleiding van de herinneringen aan de voorstelling in de arena van Malaga in 1968 memoreren Gisela Reinhold en Jeanny van Bergen (nu Coelho 1961/66) dat in die dagen nog veel landen politiek nog niet correct ware om te bezoeken. Jeanny van Bergen vraagt zich eerst af wanneer Malaga precies was: “Gisela, was dat die tournee waar we met een bus kriskras door Spanje trokken? Het was bloedheet in die bus, geen airconditioning! Die arena kan ik me goed herinneren, daarna zijn we via Gibraltar naar Ceuta en Mellila overgestoken, het was in 1962 en het duurde een maand.” Gisela reageert: “Jeanny, ja was dat tournee en volgens mij hebben we toen ook nog Portugal aangedaan. Destijds hele 'foute' landen. Armoe rondom en een regime waar de honden geen brood van lusten. Wisten wij toen veel van politiek? Wij werden in de watten gelegd en uitgenodigd door rijke en waarschijnlijk heel verkeerde grootgrondbezitters. Zoiets. Ook de ambassades ontvingen ons met open armen. Alles streng beveiligd, dat wel.” Jeanny “… volgens mij was dat in Buenos Aires tijdens die tournee van 7 weken! Bogota, Lima, Mexico in 1966, mijn laatste jaar". Waarop Gisela stelt: “Jeanny. Ja, dat waren zeker enge landen. Met name Bogota. En misschien haal ik wel het een en ander door elkaar. Maar ook waren Spanje en Portugal toen ook niet helemaal kosher. Heb m'n, oude paspoort erbij gehaald. Het tournee Spanje waar ik het over had was in april 1967, volgens de stempels”

Voor de goede orde, ben ik even nagegaan hoe het precies zat met die tournee’s: In 1962 maakte HNB een tournee door Spanje en Spaans Marokko; totaal 30 voorstellingen in 12 verschillende plaatsen, waar onder Malaga). In 1966 was er een toernee naar Buenos Aires (Argentinië), Bogota (Colombia), Lima (Peru) en Puebla (Mexico), totaal 26 voorstellingen. In 1967 een tournee naar Portugal (Coîmbra, Oporto en Lissabon) en Spanje (Madrid en Merida). In 1968 Wederom Spanje (Barcelona en Malaga).

Op 24 juli 2010 plaats Martin Wagenaar een foto van het programmaboekje van de toernee naar New York in 1978, in het Minskoff theater met Rudolf Nurejev. Voor Sonja Geerlings aanleiding om te roepen: “Minskoff theater wasn't that Broadway!!! We where there nov. 1976.” En even later: “Ik wist niet dat de groep er weer naar toe was geweest, lucky you!” waarop Martin zich herinnert: “De techniek bleef in Nederland. Amerikanen kwamen hier naar het programma kijken en met de tekeningen van Jan Hofstra bouwden zij op. Ik weet nog dat ze heel verbaasd waren dat ze dezelfde technici bij het programma zagen in Amsterdam, Deventer en de dag erop in Eindhoven, dat zou in Amerika ondenkbaar zijn. Volgens mij is Jan toen nog wel naar Amerika geweest omdat ze er niet uitkwamen.” Voor Dhian Siang Lie reden om een en ander toe te lichten: “Dit was inderdaad de 2e keer in de Minskoff met Rudolf Nurejev als gast. De Amerikanen die in Nederland zijn geweest waren de Executive Producer van de impresario, Lilian Libman en Micheal Maurer, de Production Supervisor. Deze kwam inderdaad de technische voorbereiding doen, maar Jan en ook Henk Koegler zijn wel degelijk mee geweest. Op grond van union rules mochten zij geen (hand-) werk doen, maar waren zij technische supervisors. Ik zelf was mee als stage-manager. Dankzij de uitstekende samenwerking met én deskundigheid van Michael Maurer, was dit productie- technisch gesproken de best georganiseerde tournee, die ik heb meegemaakt.” Hij voegt er nog een anekdote aan toe: “De Vakbonds-regels waren in alles bepalend. Zo werd het programma zodanig vastgesteld dat voorstelling, inclusief voorbereiding en afsluiten van het theater, binnen de z.g. '4 hour call' van de Amerikaanse technische ploeg zou vallen. Overschrijden zou betekenen opnieuw een '4 hour call' aan alle technici betalen. Maar bij 1 voorstelling was het succes voor Rudolf zo groot, dat we de 4 uur zouden overschrijden met het bedanken. Anton Gerritsen en de impresario besloten dat er GEEN overschrijding mocht plaatsvinden en Michael Maurer gaf opdracht het brandscherm te laten zakken, zaal- en werklicht aan en de technici naar huis. Het applaus voor Rudolf bleef echter aanhouden en door een deurtje in het brandscherm, geholpen door de "huisbewaarder" ging Rudolf nog een tijdje door met bedanken vóór het brandscherm."

Dolf Smith (1987/03) plaatst op 14 augustus een foto van de ‘barre’ op het toneel in Turijn 1990. Arend van Hoorn (1987/96) reageert enthousiast en probeert de dansers op de foto te benoemen: “Torino Danza!!!! Mijn aller eerste keer in Italië. Wat een leuk tournee was dat!! Inderdaad met Giuseppe Canale en tussen Brenda en Coleen Davis is de linker persoon denk ik Simonetta Lysi, de neus die rechts achter Coleen vandaan komt, is Gilles den Hartog en zou de N.N. misschien Claire Philipart kunnen zijn”? Karin Ellis ( nu -Ellis Wentz 1987/03), herinnert zich ‘Torina Danza’ ook: “remember that it poured rain and we had to sit and wait under the stage until it stopped.” Evenals Dolf Smith refererend aan de N.N. die Arend van Hoorn trachtte te benoemen: “I remember it too! I also remember that we missed Claire Philippart before curtain up for Toer's '7th Symphony'. When she turned up, all she said was: 'I simply had to pee!' There was no time left to check on her costume and when the lights went on, all we saw were some wet stains: while peeing in the bushes, she wet her light grey costume, leaving dark grey stains!” Hij gaat verder: “ I also remember that the dressingrooms were located in the basement of the old villa. They built a wall to devide the men from the women. Every time you touched the wall, you got the feeling to be electrocuted!" En vervolgens: “I Also remember that there was one toilet downstairs: no more than a hole in the floor with two footmarks in a huge space. To flush, you had to push and pull the tap, but the latter was forgotten most of the time: every day when Josien and I came to work, we were welcomed by a flood containing everything that was left in the toilet... So my daily routine became to roll op the pants and sweep all the turds and used toiletpaper back into the drain!”

Op 21 augustus 2011 vertelt Dolf Smith vervolgens uitgebreid over de toernee naar London, Coliseum in juli 1991 en de tegenslag en de ellende die de ‘couture’ daarbij te verwerken kreeg. Daniëlle Valk reageert daarop: “Jeetje, wist niet (meer) dat het zo erg was. Het gebouw was achter de schermen vrij slecht. Weet nog wel dat er bij de artiesteningang fans stonden te wachten voor handtekeningen...... En dat we naast de voorstelling ook nog een leuke tijd in Londen hebben gehad. Jij helaas niet Dolf. Vervelend zeg....” Dhian Siang Lie zoekt een een verklaring: "Dat het zo'n ramp-tournee voor de techniek en couture was, was misschien de wraak van het (spook van) het Coliseum, dat hun voormalige Technisch Directeur, sinds begin 1991 die positie bij het Muziektheater had ingenomen en dus verantwoordelijk was voor de techniek en "kostuumdienst" ten behoeve van Het Nationale Ballet."

Naar aanleiding van een foto van de toernee naar Oost-Berlijn in 1989 (!), die Pascale Eyk (1988/92) plaatst op 31 augustus 2011, roept Dolf Smith in het buffet na afloop van de voorstelling in herinnering: “….en we hadden nog steeds honger, ondanks het buffet bij de consul, dat in 15 minuten totaal op was....” Pascale voegt toe: “Ik heb inderdaad nog foto's van die avond bij de consul. Van gekkigheid ging iedereen van schoenen ruilen. Heb nog een leuke van Rachel met onder haar nette jurkje de schoenen van Fred Berlips.” Waarop Dolf later weer reageert: “Ik kan me nog herinneren dat we in de rij moesten staan op de trap om door Anton Gerritsen voorgesteld te worden aan de consul generaal; niemand keek de beste man aan, maar keek over diens schouders naar het buffet dat op tafel stond... “ Martin Meng (1984/85) kwam een van de voorstellingen zien en memoreert: “Oh ik kan me nog herinneren dat ik "door de muur" van West naar Oost ging om jullie te zien dansen!!”

Andere theaters, tournee’s en omstandigheden waar opmerkingen over werden geplaats waren o.a. naar aanleiding van een foto die Sandra Verbaas plaatste op 4 september 2011, ditmaal uit een Taiwanese krant uit 1988. Jane Lord merkt op: “Great tour, except practically everyone got "the runs" from the water! They told us to not eat the ice cream or food on the open markets, but who could resist!”

Op 7 september komt Braziliê ter sprake. HNB was daar op tournee in 1975 en Yoko van Reysen (1989/05) zegt: “En ruim 25 jaar later was HNB daar weer, met mij er ook bij! Joepie!!! Voor mij de allermooiste herinnering uit mijn danstijd!!! Met Marisa Lopez ben ik toen ook die tocht gedaan doen op de Suikerberg”. Sonja Geerlings reageert daarop: “Yoko, dan delen wij, buiten dat wij bij de fam. HNB horen, ook deze ervaring. Ik vond het ook zo geweldig in Brazilie, het klimaat, de natuur, de mooie mensen. De voorstellingen gingen ook mede door het klimaat, alles zat zo lekker los, super.” En Yoko repliceert: “Brazilië was fantastisch en dankzij Daniela Cardim en haar oma kon ik daar nog 10 dagen langer blijven. Ik heb daar en in Sao Paulo op mijn "havajana's" door gelopen tot ik niet meer kon en natuurlijk gechilled op strand "Ipanema"..... “

Ilse van Berkel verhaalt op 16 september 2011 van een voorstelling in Groningen in 1978, een programma met dansers die niet mee waren op tournee naar New York: “We toerden door het héle land. Ik herinner me een voorstelling in Groningen, waar de voorstelling bijna werd afgelast omdat de vloer van het toneel niet betrouwbaar was. Er zaten gaten in en het zou mogelijk zijn dat we er doorheen zouden zakken. We dansten in een ander zaaltje voor ongeveer 30 man in het publiek. Those were the days!”

En Jane Lord zegt op 17 september 2011: ”Weet je nog de voorstelling in Curaçao, met een grote kakkerlak op het toneel……”

Op 20 oktober 2010 vertelt Yoko van Reijsen over de tournee naar Lisaabon, Portugal, tijdens de wereldtentoonstelling aldaar in 1998. Ze plaatst een foto van het toneel dat op het water was gebouwd. Sonja Geerlings merkt daarbij op: “Drijvend op het water zal wel zacht landen geweest zijn bij een sprong!” en Gisela Reinhold zegt: “Leuke foto. Hadden jullie het koud???" Waarop Yoko reageert: “Het was koud s'avonds!!! En wij moesten in ons vrij open kostuums van 5 tango's dan warm worden en warm blijven.” En ze voegt er even later aan toe: Volgens mij ging de eerste voorstelling ook niet door omdat het regende.........”

Op 30 november memoreert Roderick van Gelder van een afgelaste voorstelling en hoe er kennelijk toen over de technische medewerkers werd gedacht: “Wat mij zo'n 30 jaar later nog steeds bij staat is een voorstelling in Nijmegen. Het was winter en wij, de techniek, waren in Nijmegen de voorstelling aan het opbouwen, ik geloof dat het 'Droom' was. 's Middags kregen wij een telefoontje dat de voorstelling was afgelast. Vanwege de sneeuw en ijzel was het te gevaarlijk voor de dansers bus op naar Nijmegen te rijden. Maar op de vraag of wij, in die tijd 6 man, dan in een hotel in Nijmegen konden overnachten was het antwoord: "is dat nou nodig, kunnen jullie niet gewoon naar Amsterdam terug rijden?" Denk daar eens over na!” Dhian Siang Lie reageert: “Wat vreselijk, Roderick, die afgelaste voorstelling in Nijmegen. Ik zal niet vragen wie dat gezegd heeft en ik mag toch aannemen dat Jan Hofstra toen zelf de beslissing heeft genomen wel te blijven overnachten." En Roderick repliceert: "Siang, dat klopt. Jan vond het een belachelijke suggestie en besloot dat we bleven overnachten.”

Terug naar 50 jaar Het Nationale Ballet