Uit TheaterEncyclopedie
Ga naar: navigatie, zoeken

Canon 1974

Canonlogo.jpgHauser Orkater ( = Orkest plus Theater) brengt Op avontuur

Een kruisbestuiving van theater, popmuziek en nog veel meer.

In 1971 besloten de broers Dick Hauser en Rob Hauser, die samen in Amsterdam een popbandje hadden, contact te zoeken met een groepje straattheatermakers en beeldend kunstenaars uit IJmuiden. Dat mondde uit in de oprichting van een nieuw gezelschap: Hauser Orkater. Na een lange zoektocht naar de ideale mix van theater en popmuziek ging op 7 maart 1974 het eerste programma, Op avontuur, officieel in première. Het betekende het begin van zes succesvolle jaren, waarin Hauser Orkater uitgroeide tot een van de gezichtsbepalende gezelschappen van Nederland.

Geen grenzen meer

Aktie Tomaat had tot gevolg dat er geld beschikbaar kwam voor een nieuwe generatie, jonge theatermakers die voor een hele nieuwe benadering koos. De grenzen tussen de traditionele theaterdisciplines en tussen theater- en andere kunstdisciplines werden daarbij genegeerd. Dans, toneel, cabaret, mime, beeldende kunst, film, architectuur: alles kon in principe met alles samen. Ook de popmuziek dook al snel in de theaters op. Uiteraard, want dat was de muziek waar deze generatie mee was opgegroeid. De cabaretiers Bram Vermeulen en Freek de Jonge waren pioniers in dit opzicht. Zij wisselden de sketches en conferences in hun programma’s af met snoeiharde popsongs. In 1973 reisde het duo zelfs met een complete rockband de Nederlandse podia af (Neerlands Hoop Express).

Orkest plus theater

De broers Dick en Rob Hauser bewezen dat het ook andersom kon. Dat het gezelschap dat zij oprichtten een fusie was van hun popband en een theatergroepje, bleek al uit de naam: orkater = orkest plus theater. Het elftal, waar onder anderen ook Marc van Warmerdam, Vincent van Warmerdam, Alex van Warmerdam, Thijs van der Poll en Jim van der Woude deel van uitmaakten, nam een lange aanloop. Het bleek niet eenvoudig om de individueel of in kleine groepjes ontwikkelde nummers en theateracts tot een programma samen te smeden en – zeker zo belangrijk - om tot een goede integratie van muziek en theater te komen. Het duurde drie jaar voordat Op avontuur in het Amsterdamse Shaffytheater zijn officiële première beleefde.

T Vermoeden 84140.jpg Zie de mannen vallen 91905.jpg

Affiches van Hauser Orkater. Ontwerp: Jim van der Woude, resp. Alex van Warmerdam. Collectie TIN

In het oog springende mix

Een duidelijke verhaallijn had Op avontuur niet en er was – dwars tegen de tijdsgeest in – zeker ook geen sprake van een politieke boodschap. Op avontuur werd gekarakteriseerd als een energieke mix van circusachtige, humoristische, soms melige mime- en theateracts en (dan nog Engelstalige) popmuziek. In de jaren daarna groeide Hauser Orkater uit tot een gezichtsbepalend gezelschap dat met de programma’s ‘t Vermoeden (1977) en vooral Zie de mannen vallen (1979) ook in Europa indruk maakte. Toen het gezelschap in Parijs neerstreek, karakteriseerde de krant Le Monde Zie de mannen vallen als 'elf Buster Keatons op bezoek bij Samuel Beckett'. In het oog sprongen de kracht van de beelden en het fysieke absurdisme. En dan waren er nog de ongewone, Nederlandse teksten (Alex van Warmerdam) en, natuurlijk, de Europese art-rock. Bij die muziek werd door de acterende muzikanten en de musicerende acteurs vaak gebruik gemaakt van zelfontworpen instrumenten, die dan ook nog eens deel uitmaakten van het decor.

Opsplitsing

Niet lang na Zie de mannen vallen splitste Hauser Orkater op in De Mexicaanse Hond (een gezelschap rond Alex van Warmerdam) en De Horde (rond Jim van der Woude). Orkater is sinds 1981 de overkoepelde naam voor muziektheaterprojecten waarbij steeds andere makers betrokken zijn. Intussen zijn er meer dan honderd voorstellingen gemaakt, die zeer divers van aard zijn. Veelgeprezen en zeer succesvol waren onder meer Noorderkwartier, Wie vermoordde Mary Rogers?, Konijn van Olland en Richard III. De muziek die bij deze producties klonk was overigens ook zeer divers. Orkater beperkt zich al lang niet meer tot popmuziek.

Affiche van Graniet van De Mexicaanse Hond, 1982. Ontwerp: Piet Bolczek. Collectie TIN De verschrikkelijke moeder van De Mexicaanse Hond, seizoen 2004-2005. V.l.n.r.: Pierre Bokma, Tina de Bruin, Katja Herbers, Kees Hulst, Annet Malherbe.Foto: Ben van Duin. Collectie TIN Wees ons genadig van De Mexicaanse Hond, seizoen 2006-2007. V.l.n.r.: Ariane Schluter, Stefaan Degand, Aat Ceelen, Pierre Bokma. Foto: Ben van Duin. Collectie TIN

Popmuziek in de Nederlandse theaters

Dat wil natuurlijk niet zeggen dat de popmuziek uit de Nederlandse theaters verdwenen is. Het tegendeel is waar. Maar al te vaak laten regisseurs cruciale scènes ondersteunen door songs die in hun ogen op dat specifieke moment betekenisvol zijn. Zo maakte Ivo van Hove in de voorstellingen Angels in America en Opening Night gebruik van muziek van achtereenvolgens David Bowie en Neil Young, doen popbands tegenwoordig theatertours en bestaan er intussen musicals op basis van de liedjes van Abba (Mamma Mia!), van Doe Maar (Doe maar!), van Queen (We will rock you) en van de Beatles (Help!). Ook in de dans hebben popmuziek en andere, eigentijdse muziekstromingen vaste voet aan de grond gekregen. Zowel Hans van Manen als Krisztina de Châtel maakte ooit gebruikt van muziek van Nina Hagen en er bestaan verschillende choreografieën op muziek van John Cale en Lou Reed.

Opening Night van Toneelgroep Amsterdam, seizoen 2005-2006. Jacob Derwig en Elsie de Brauw. Foto: Jan Versweyveld. Collectie TIN Mamma Mia! van Joop van den Ende Theaterproducties, seizoen 2003-2004. V.l.n.r.: Ellen Evers, Simone Kleinsma, Doris Baaten. Foto: Deen van Meer.


Dit is één van de canonteksten. Voor meer informatie zie: Canon van het Theater in Nederland

In 1974 geboren

 SorteernaamGeboortedatumOverlijdensdatum
Dimitri ChamblasChamblas, Dimitri1974
Amaia UrraUrra, Amaia1974
Dave St-PierreSt-Pierre, Dave1974
Lara BarsacqBarsacq, Lara1974
Angel RojasRojas, Angel1974
Eddie IfftIfft, Eddie1974
Cabaret VoltaireCabaret Voltaire1974
Jasna VelickovicVelickovic, Jasna1974
Anouk SteketeeSteketee, Anouk1974
Martin KilvádyKilvády, Martin1974
Enver HusicicHusicic, Enver1974
Yoram MosenzonMosenzon, Yoram1974
Rafael CampalloCampallo, Rafael1974
Douglas MaxwellMaxwell, Douglas1974
The StranglersStranglers, The1974
Anoushka WielinkWielink, Anoushka1974
Silke WillrettWillrett, Silke1974
Viacheslav SamodurovSamodurov, Viacheslav1974
Jasna VinovrskiVinovrski, Jasna1974
Lisa RastlRastl, Lisa1974
... meer resultaten

In 1974 overleden

 SorteernaamGeboortedatumOverlijdensdatum
Mimi ShorpShorp, Mimi19051974
Wladimir JedrinskyJedrinsky, Wladimir18991974
Harold G. HendersonHenderson, Harold G.18891974
James ParishParish, James15 februari 1904januari 1974
Curt BryBry, Curt16 januari 19021974
Emile van StuweStuwe, Emile van30 januari 189411 januari 1974
Ruth BerlauBerlau, Ruth24 augustus 190615 januari 1974
Hans CulemanCuleman, Hans26 juli 192717 januari 1974
Jan ArendsArends, Jan13 februari 192521 januari 1974
Nick DrakeDrake, Nick19 juni 194825 januari 1974
Nico VerhoevenVerhoeven, Nico20 augustus 19253 februari 1974
Marieluise FleisserFleisser, Marieluise23 november 19014 februari 1974
Cees de LangeLange, Cees de26 augustus 191310 februari 1974
Marjorie BarkentinBarkentin, Marjorie189127 februari 1974
Wim SonneveldSonneveld, Wim28 juni 19178 maart 1974
Dio HuysmansHuysmans, Dio20 januari 188812 maart 1974
Victor GsovskyGsovsky, Victor12 januari 190214 maart 1974
Françoise RosayRosay, Françoise19 april 189128 maart 1974
Salomon de VriesVries, Salomon de11 februari 189428 maart 1974
S. de jr. VriesVries, S. de jr.11 februari 189428 maart 1974
... meer resultaten

In 1974 in première

 PremieredatumLocatie
Cavalleria rusticana - Opera Forum - 1974-01-011 januari 1974Schouwburg, Hengelo
Gijsbreght van Aemstel - Studententoneel en Studentencabaret - 1974-01-011 januari 1974Op locatie
Pagliacci - Opera Forum - 1974-01-011 januari 1974Schouwburg, Hengelo
Einde van de reis - Stichting Toneelgroep Podium - 1974-01-022 januari 1974Nieuwe De la Mar Theater, Amsterdam
De ziekte van Parkinson - Dokumentair Aktueel Theater - 1974-01-044 januari 1974De Engelenbak, Amsterdam
Tartuuf - Groot Limburgs Toneel - 1974-01-044 januari 1974Stadsschouwburg, Maastricht
Het onzinnige theater van Tardieu - Stichting Theaterunie - 1974-01-044 januari 1974De Brakke Grond, Amsterdam
L'Orfeo - De Nederlandse Operastichting - 1974-01-044 januari 1974Circustheater, 's-Gravenhage
Halka - Producent onbekend - 1974-01-088 januari 1974Schouwburg en Concertzaal Tilburg, Tilburg
Milieu en macht - Sater - 1974-01-099 januari 1974Op locatie
Macbett - Toneelgroep De Appel - 1974-01-1010 januari 1974Theater aan de Haven, 's-Gravenhage
De verhuizers - Toneelwerkgroep Thematheater - 1974-01-1010 januari 1974Piccolo Theater, Rotterdam
Marnix en Hanneke en het eerste gezicht - Marnix Kappers - 1974-01-1010 januari 1974Shaffy, Amsterdam
Joko viert zijn verjaardag - Toneelgroep Baal - 1974-01-1111 januari 1974De Brakke Grond, Amsterdam
De gebroken kruik - Toneelgroep Theater - 1974-01-1212 januari 1974Stadsschouwburg, Nijmegen
Ciocirlia - folklore uit Roemenië - Roemeens Dans- en Muziekensemble (Marin Cioaca) - 1974-01-1212 januari 1974De Doelen, Rotterdam
Il ballo dell'ingrate - De Nederlandse Operastichting - 1974-01-1414 januari 1974Circustheater, 's-Gravenhage
Candida - Les Galas Karsenty-Herbert - 1974-01-1414 januari 1974Koninklijke Schouwburg, 's-Gravenhage
Il combattimento di Tancredi e Clorinda - De Nederlandse Operastichting - 1974-01-1414 januari 1974Circustheater, 's-Gravenhage
Lamento d'Ariana - De Nederlandse Operastichting - 1974-01-1414 januari 1974Circustheater, 's-Gravenhage
... meer resultaten


In dit decennium opgericht

Edit deze pagina